Paratekst
Paratekst – termin zaproponowany w 1982 roku[1] przez francuskiego teoretyka literatury Gérarda Genette'a na określenie tekstu, który stanowi swoisty „akompaniament”[2] do tekstu właściwego (np. utworu w postaci książki). Paratekst to np. tytuł, ilustracja, przypis[3][4]. Autorem paratekstu jest zazwyczaj osoba trzecia, nie sam autor (w przeciwnym razie jest to metatekst)[5]. Jego zadaniem według Iwony Loewe jest: zwiększenie dostępności i liczby odbiorców tekstu bazowego[6][7]. Można zatem zaliczać paratekst do działań reklamowych i autopromocyjnych[8].
Rodzaje paratekstów w różnych mediach
[edytuj | edytuj kod]Parateksty w książkach
[edytuj | edytuj kod]
Elementy okładki o charakterze paratekstu to: blurb, nota wydawcy, biogram autora[9] Elementy tekstu głównego o charakterze paratekstu to: dawny incipit[10], dedykacja, motto, przedmowa, wywiad, tytuł, ilustracje, typografia, kompozycja tekstu[11] (swego rodzaju „interfejs” książki[12])
Parateksty w prasie
[edytuj | edytuj kod]Elementy o charakterze paratekstu występujące w prasie to: okładka[7], spis treści, artykuł wstępny (w odniesieniu do całości czasopisma), zapowiedź, lead (w odniesieniu do poszczególnych tekstów)[13].
Parateksty w radiu
[edytuj | edytuj kod]Wypowiedzi o charakterze paratekstu występujące w radiu to: zajawka, zapowiedź prezentera, zapowiedź autorska, zapowiedź mozaikowa, headline news[14].
Parateksty w telewizji
[edytuj | edytuj kod]Elementy nagrań telewizyjnych o charakterze paratekstu to: zajawka, baner, zapowiedź prezentera, zapowiedź autorska, zapowiedź fabularyzowana, flesz, wywiad[15].
Parateksty w Internecie
[edytuj | edytuj kod]Charakter paratekstowy mają: strony główne portali[16], wcześniej wymienione gatunki właściwe dla prasy, elementy właściwe dla radia i telewizji[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Koenig-Woodyard 1999 ↓.
- ↑ Genette 1991 ↓.
- ↑ Sztorc 2016 ↓.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 12-13.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 24.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 23.
- ↑ a b Naruszewicz-Duchlińska 2013 ↓.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 81, 84.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 86.
- ↑ Miszalska 2006 ↓.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 14.
- ↑ Maj 2010 ↓.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 118.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 154-170.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 173-206.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 218.
- ↑ Loewe 2007 ↓, s. 221.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gérard Genette. Introduction to the Paratext. „New Literary History”. 22, s. 261, 1991. The Johns Hopkins University Press. ISSN 1080-661X. (ang.).
- Chris Koenig-Woodyard. Compte rendu. „Romanticism on the Net”, 1999-02-13. Université de Montréal. DOI: 10.7202/005838ar. ISSN 1467-1255. (ang.).
- Iwona Loewe: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, seria: Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 2513. ISBN 978-83-226-1654-3.
- Anna Maj: Paratekstualność, cyborgizacja komunikacji i telefonia mobilna. Konteksty antropologii mediów. W: Parateksty kina i nowych mediów. O dawnych i współczesnych sposobach doświadczania audiowizualności. Andrzej Gwóźdź (red.). Kraków: Universitas, 2010. ISBN 978-83-242-1252-1.
- Jadwiga Miszalska. Kontynuacja i ewolucja formuły incipit w siedemnastowiecznej powieści prozą. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica”, s. 86, 2006. Katedra Filologii Romańskiej Uniwersytetu Łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN 2449-8831.
- Alina Naruszewicz-Duchlińska. Analiza językowa okładek tygodników opinii na przykładzie „Polityki”, „Przekroju” i „Wprost”. „Prace Językoznawcze”. XV (1), s. 58, 2013. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. ISSN 1509-5304.
- Weronika Sztorc. Przypisy tłumacza w świetle teorii literatury hipertekstowej. „Między Oryginałem a Przekładem”. 32 (R. XXII) (2), s. 127, 2016. Księgarnia Akademicka. DOI: 10.12797/MOaP.22.2016.32.09. ISSN 1689-9121.