Przejdź do zawartości

Ostrokrzew

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ostrokrzew
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

ostrokrzewowce

Rodzina

ostrokrzewowate

Rodzaj

ostrokrzew

Nazwa systematyczna
Ilex L.
Sp. Pl. 125. 1753
Typ nomenklatoryczny

Ilex aquifolium L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Ilex cassine
Ilex chinensis
Ostrokrzew bukszpanowy

Ostrokrzew (Ilex L.) – rodzaj roślin z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae Bartl.). Liczy ponad 600 gatunków[4]. Występują głównie w subtropikalnych strefach obydwu półkul na wszystkich kontynentach, przy czym centra zróżnicowania mają w Ameryce Południowej i Azji Południowo-Wschodniej[5]. W Chinach występuje ponad 200 gatunków (w tym 170 endemitów), w Europie trzy gatunki[4] (żaden z nich naturalnie nie rośnie w Polsce[6]), 15 gatunków jest w Ameryce Północnej, a dwa w Australii[7]. W naturze rośliny te zasiedlają najczęściej podmokłe lasy, często mokradła. Ich kwiaty zapylane są przez owady[7]. Liczne gatunki zostały rozpowszechnione jako uprawne. W strefie klimatu umiarkowanego uprawianych jest ponad 50 gatunków i liczne ich kultywary[7].

Popularnie uprawianym gatunkiem w Polsce jest ostrokrzew kolczasty I. aquifolium i jego mieszaniec z I. rugosa – ostrokrzew Meservy I. ×meserveae[8], w uprawie jest też ostrokrzew bukszpanowy I. crenata[6]. Do popularnych roślin ozdobnych w świecie z tego rodzaju należą także: I. verticillata, mieszaniec I. aquifolium z I. perado – I. ×alttaclarensis, I. opaca, I. mucronata, I. purpurea[4].

Ważne znaczenie użytkowe ma ostrokrzew paragwajski I. paraguariensis, z którego zaparza się napój zwany mate[5][7]. Napary sporządza się także z liści innych gatunków np. I. cassine, I. guayusa, I. kaushue[4]. Białe i twarde drewno ostrokrzewu kolczastego było wykorzystywane przez dentystów[7]. Generalnie twarde drzewo ostrokrzewów cenione jest do zastosowań budowlanych i stolarskich[9].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzewy i drzewa osiągające do 25 m wysokości. Zwykle o gładkiej korze[7].
Liście
Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe[10]. Zimozielone, rzadziej sezonowe[7]. Ogonkowe, rzadziej siedzące, wsparte odpadającymi lub trwałymi, drobnymi przylistkami[10]. Pojedyncze, całobrzegie, piłkowane lub kolczasto ząbkowane, w ostatnich przypadkach zwykle liście sztywne, skórzaste[7].
Kwiaty
Drobne, promieniste, rozdzielnopłciowe i zwykle dwupiennie rozmieszczone[7]. Wyrastają w kątach liści pojedynczo lub skupione zwykle po kilka, rzadko w większej liczbie w wierzchotkowatych kwiatostanach[10], o bardzo zróżnicowanej budowie[9]. Kielich jest trwały, złożony z 4–8 działek[10]. Ma kształt miseczki lub naparstka, z drobnymi ząbkami[9]. Płatków korony taka sama liczba. Są one zwykle zrośnięte w dolnej połowie i mają barwę białą lub kremową, rzadziej są zielone, różowe lub czerwone[10]. Pręciki w liczbie 4–8, zrośnięte u nasady z płatkami. Zalążnia powstaje w wyniku zrośnięcia 2–9 owocolistków, z 1–2 zalążkami w każdym[7]. Znamię główkowate lub tarczkowate umieszczone jest bezpośrednio nad zalążnią[9].
Owoce
Kulistawe lub elipsoidalne[9], mięsiste pestkowce, podobne do jagód, zwykle z 4–6 twardymi pestkami. Dojrzałe owoce są barwy czerwonej, brązowej lub czarnej (wyjątkowo zielonej, białej lub żółtej)[10][9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Ilex decidua
Synonimy taksonomiczne[3]

Agrifolium J. Hill, Aquifolium Mill.

Homonimy taksonomiczne[3]

Ilex Mill.

Wykaz gatunków (gatunki zweryfikowane według The Plant List[11]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 461-462, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 610. ISBN 83-214-1305-6.
  6. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  7. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. London: MacMillan, 2002, s. 179. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 354-355. ISBN 83-01-12099-1.
  9. ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 361. ISBN 83-7079-779-2.
  10. ↑ a b c d e f Shu-kun Chen, Haiying Ma, Yuxing Feng, Gabrielle Barriera, Pierre-André Loizeau: Aquifoliaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-08-31].
  11. ↑ Ilex. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-02-04].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrokrzew&oldid=72985407”