Morwowate

Morwowate
	; Figowiec sprężysty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	morwowate
	Nazwa systematyczna
	Moraceae Gaudich.; in C.B. Trinius, Gen. Pl.: 13. 1835
	Multimedia w Wikimedia Commons

Morwowate (Moraceae Link) – rodzina roślin z rzędu różowców (Rosales). Obejmuje 37 rodzajów z 1137 gatunkami^[2]. Są one spotykane na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale brak ich w północnej części Ameryki Północnej i Eurazji, na obszarach pustynnych i w Nowej Zelandii^[4]. Większość gatunków rośnie w strefie międzyzwrotnikowej, nieliczne w strefach umiarkowanych^[5]. Zaliczane tu rośliny zawierają zwykle sok mleczny^[4]. Są wiatropylne lub owadopylne (figowiec)^[6].

Do rodziny należą ważne drzewa owocowe: brosimum Brosimum, chlebowiec Artocarpus, figowiec Ficus, morwa Morus, Treculia. Roślinami kauczukodajnymi są figowiec i Castilla, włóknodajnymi, w tym wykorzystywanymi do wyrobu papieru są: brusonecja Broussonetia, figowiec i Poulsenia. Żółtnica Maclura wykorzystywana jest do barwienia i sadzona jako ozdobna, podobnie jako ozdobne uprawiane są figowce i brusonecja. Liczne gatunki dostarczają drewna, zwłaszcza z rodzajów: brosimum, chlebowiec, figowiec, żółtlica, Milicia i Streblus^[5]. Liście morwy stanowią pożywienie dla jedwabnika morwowego^[7].

Morfologia

Pokrój: Drzewa, krzewy i liany, rzadziej rośliny zielne, często z nierozgałęzionymi włoskami gruczołowatymi i niemal zawsze z sokiem mlecznym (zanika u Fatoua)^[4]^[6], tworzonym w rurkach mlecznych w miękiszu łodyg i zwykle też liści^[8]. Rośliny zielne tu należące są sukulentami lub bulwiastymi geofitami^[8].
Liście: Zwykle skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe lub w okółkach. Pojedyncze, rzadziej dłoniasto lub pierzasto złożone. Wsparte przylistkami, które czasem bywają jednak mocno zredukowane (np. u Dorstenia)^[6]. Blaszki są całobrzegie, ząbkowane do mniej lub głębiej klapowanych. Użyłkowanie pierzaste, dłoniaste lub z trzema głównymi żyłkami^[4]. Ściany komórkowe często wysycone węglanem wapnia lub krzemionką^[8]^[5], nierzadko obecne są cystolity^[5].
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w gęste kwiatostany wyrastające w kątach liści (rośliny są jednopienne lub dwupienne)^[5]. Oś kwiatostanu często rozrasta się, tworząc główkę lub obrastając kwiaty (u figowców) – tworząc kwiatostan zwany sykonium^[5], czasem ma kształt stożkowaty lub spłaszczonej tarczki (np. u Castilla i Dorstenia)^[7]. Rzadko kwiaty wyrastają pojedynczo. Okwiat zwykle tworzony jest przez zrośnięte u dołu 4 lub 5 działek, czasem jest ich więcej – do 10 i tworzą dwa okółki. Płatków korony brak. W kwiatach męskich zazwyczaj są cztery pręciki (rzadziej inna liczba od 1 do 6). Nitki pręcików są wolne lub zrośnięte, proste lub zgięte. Poza tym często obecna jest zredukowana zalążnia. W kwiatach żeńskich prątniczków brak^[4]. Zalążnia jest jedno-, rzadko dwukomorowa^[8], górna lub dolna, zwieńczona jedną lub dwiema szyjkami słupka i znamionami^[4].
Owoce: Soczyste, zwykle drobne pestkowce tworzące owocostany^[8], rzadko suche niełupki otoczone zmięśniałym okwiatem. Często owoce otaczane są mięśniejącą osią kwiatostanu^[5]. Nasiona zawierają prosty lub zgięty zarodek, często z liścieniami nierównej długości^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W ujęciu Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016) jest to rodzina siostrzana dla pokrzywowatych Urticaceae, umieszczana w rzędzie różowców Rosales^[2]. Wspólnie jeszcze z wiązowatymi i konopiowatymi rośliny te tworzą klad określany mianem 'urticalean'^[4], w systemach klasyfikacyjnych wyróżniających liczniejsze rzędy o węższym ujęciu stanowią one rząd pokrzywowców Urticales (np. w systemie Takhtajana z 2009^[8] i w systemie Cronquista z 1981)^[6].

Istotne zmiany w ujęciu rodziny dotyczyły pozycji plemienia Cecropieae (z cekropką Cecropia), dawniej tu zaliczanego (jako podrodzina Conocephalideae), później wyłączanego w osobną rodzinę drążnikowatych Cecropiaceae^[6]^[8], a w końcu włączonego do pokrzywowatych^[2]^[4].

różowce

różowate Rosaceae

szakłakowate Rhamnaceae

oliwnikowate Elaeagnaceae

	Dirachmaceae

	Barbeyaceae

wiązowate Ulmaceae

konopiowate Cannabaceae

	morwowate Moraceae

	pokrzywowate Urticaceae

Podział i wykaz rodzajów^[9]^[10]

morwowate

Maclureae

	Artocarpeae

	Moreae

Parartocarpeae

Dorstenieae

	Ficeae

	Castilleae

Plemię Maclureae Clement & Weiblen

Maclura Nutt. – żółtnica

Plemię Artocarpeae R. Br., 1818 nom. cons.

Artocarpus J.R.Forst. & G.Forst. – chlebowiec
Batocarpus H.Karst.
Clarisia Ruiz & Pav.

Plemię Moreae Gaudich. (1830), nom. cons.

Bagassa Aubl.
Milicia Sim
Morus L. – morwa
Sorocea A.St.-Hil.
Streblus Lour.
Trophis P.Browne

Plemię Parartocarpeae Zerega & E. M. Gardner

Hullettia King ex Hook.f.
Parartocarpus Baill.

Plemię Dorstenieae Dumortier

Allaeanthus Thwaites
Bleekrodea Blume
Bosqueiopsis De Wild. & T.Durand
Broussonetia L'Her. ex Vent. – brusonecja, papierówka
Brosimum Sw. – brosimum, mlekowiec
Dorstenia L.
Fatoua Gaudich.
Helianthostylis Baill.
Malaisia Blanco
Treculia Decne. ex Trecul
Trilepisium Thouars
Trymatococcus Poepp. & Endl.

Plemię Ficeae Dumortier

Ficus L. – figowiec, fikus

Plemię Castilleae C. C. Berg

Antiaris Lesch.
Antiaropsis K.Schum.
Castilla Cerv.
Helicostylis Trecul
Maquira Aubl.
Mesogyne Engl.
Naucleopsis Miq.
Perebea Aubl.
Poulsenia Eggers
Pseudolmedia Trecul
Sparattosyce Bureau

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-19] (ang.).
↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – M. Cornell University, University of Maryland. [dostęp 2012-11-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 273-274. ISBN 978-1842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 599-600, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 195. ISBN 0-231-03880-1.
↑ ^a ^b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114-116. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, 2009, s. 278-279. ISBN 978-1-4020-9608-2.
↑ List of Genera in MORACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2021-08-01] (ang.).
↑ List of genera in family Moraceae. Vascular Plant Families and Genera, Kew Gardens. [dostęp 2021-07-29]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-19] (ang.).

[3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – M. Cornell University, University of Maryland. [dostęp 2012-11-06]. (ang.).

[maarten-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 273-274. ISBN 978-1842466346.

[mabb-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 599-600, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[cronquist-6] Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 195. ISBN 0-231-03880-1.

[encyk-7] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114-116. ISBN 83-7079-778-4.

[armen-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, 2009, s. 278-279. ISBN 978-1-4020-9608-2.

[9] List of Genera in MORACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2021-08-01] (ang.).

[kew-10] List of genera in family Moraceae. Vascular Plant Families and Genera, Kew Gardens. [dostęp 2021-07-29]. (ang.).

[1]