Mordechaj Gur

Mordechaj Gur

‏מרדכי גור‎

Data i miejsce urodzenia	6 maja 1930 Jerozolima, Palestyna
Data i miejsce śmierci	16 lipca 1995 Tel Awiw
szef Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela
Okres	od 1974 do 1978
Poprzednik	Dawid Elazar
Następca	Refa’el Etan
minister zdrowia w I rządzie Peresa
Okres	od 13 września 1984 do 20 października 1986
Przynależność polityczna	Koalicja Pracy
Poprzednik	Eli’ezer Szostak
Następca	Szoszanna Arbeli-Almozlino
Minister bez teki w II i III rządzie Szamira
Okres	od 18 kwietnia 1988 do 15 marca 1990
Przynależność polityczna	Koalicja Pracy
Poseł do Knesetu
Okres	od 20 lipca 1981 do 16 lipca 1995
Przynależność polityczna	Koalicja Pracy, Partia Pracy
Multimedia w Wikimedia Commons

Mordechaj Gur, pseud. Motta^[1] (hebr.: מרדכי גור, ang.: Mordechai Gur, ur. 6 maja 1930 w Jerozolimie, zm. 16 lipca 1995 w Tel Awiwie) – izraelski wojskowy i polityk, generał, w latach 1974–1978 szef Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela (raw alluf), w latach 1984–1986 minister zdrowia, w latach 1988–1990 minister bez teki, w latach 1981–1995 poseł do Knesetu z list Koalicji Pracy i Partii Pracy.

Urodził się 6 maja 1930 w Jerozolimie w Brytyjskim Mandacie Palestyny^[2].

Jako nastolatek wstąpił do żydowskiej organizacji paramilitarnej Hagana. W czasie wojny o niepodległość Izraela walczył w Brygadzie Negew Palmachu. Następnie dwa lata był żołnierzem działającym w ramach programu w Nachal, łączącego służbę wojskową z pracą rolniczą, by następnie służyć w nowo powstałej Brygadzie Spadochronowej IDF. W 1955 został ranny w operacji antyterrorystycznej w Chan Junus w Strefie Gazy. Od 1957 był zastępcą dowódcy Brygady Spadochronowej i dowodził jej oddziałami podczas różnych operacji, m.in. podczas wojny sueskiej. W latach 1959–1960 studiował na elitarnej francuskiej École Militaire w Paryżu. Ukończył również studia bliskowschodnie na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie^[2].

W 1961 został dowódcą Brygady Golani, a od 1963 był szefem Zarządzania Operacyjnego Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela. W 1965 został szefem izraelskiej akademii wojskowej, a rok później dowódcą 55. Brygady Spadochronowej (rezerwowej)^[2]. Podczas wojny sześciodniowej osobiście dowodził oddziałami, które odzyskały jerozolimskie Stare Miasto i Ścianę Płaczu z rąk jordańskich. W Izraelu był zapamiętany jako autor nadanej radiowo informacji o uzyskaniu kontroli nad Wzgórzem Świątynnym^[1]. Następnie został dowódcą sił izraelskich w Strefie Gazy i na północnym Synaju^[2].

W 1969 mianowany allufem (odpowiednik generała dywizji) oraz szefem Północnego Dowództwa, którą to funkcję pełnił do 1972. W latach 1972–1973 był attaché wojskowym w Waszyngtonie. Po wojnie Jom Kipur, w styczniu 1974 powrócił na stanowisko szefa Północnego Dowództwa^[2].

Trzy miesiące później – po odejściu na emeryturę generała Dawida Elazara – został szefem Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela. Najważniejszą funkcję w izraelskim wojsku pełnił przez cztery lata, do 1978, kiedy po przeszło trzydziestu latach odszedł z wojska. W tym czasie miała miejsce między innymi brawurowa operacja Entebbe^[2], podczas której Gur osobiście kierował planowaniem akcji oraz zabezpieczeniem dróg ewakuacji zakładników przetrzymywanych przez terrorystów na lotnisku w Entebbe. Powszechnie krytykowany był z kolei jego błąd w ocenie zamiarów Anwara as-Sadata – Gur niesłusznie ostrzegał izraelskiego premiera Menachema Begina, że ogłoszona wizyta egipskiego prezydenta w Izraelu to pułapka, która doprowadzi do wojny^[1]. Tymczasem był to początek procesu pokojowego, który doprowadził do zawarcia porozumienia z Camp David, a następnie podpisania traktatu pokojowego w Waszyngtonie, a Sadatowi i Beginowi przyniósł nagrodę Pokojową Nagrodę Nobla za rok 1978^[3].

W 1979 ukończył studia podyplomowe na Harvard Business School. W latach 1979–1984 był dyrektorem w Koor Industries – przedsiębiorstwie należącym do Histadrutu^[2].

Jak wielu izraelskich byłych wojskowych zaangażował się w politykę. Związał się z opozycyjną wówczas lewicową Koalicją Pracy^[1], z listy której w wyborach parlamentarnych w 1981 po raz pierwszy dostał się do izraelskiego parlamentu^[2]. Popierał osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy^[1]. W dziesiątym Knesecie zasiadał w komisji spraw zagranicznych i obrony. W kolejnych wyborach uzyskał reelekcję^[2] i wszedł w skład zaprzysiężonego 13 września 1984 rządu zgody narodowej premiera Szimona Peresa jako minister zdrowia. Pozostał na stanowisku do końca urzędowania tego rządu 20 października 1986^[4].

Nie zgodził się na wejście w skład, powołanego zgodnie z umową koalicyjną, nowego rządu Icchaka Szamira z Likudu. W latach 1986–1988 zasiadał w radzie nadzorczej przedsiębiorstwa Solel Bonech^[2]. Ostatecznie znalazł się w rządzie Szamira, jako minister bez teki, 18 kwietnia 1988^[5]. W wyborach w 1988 ponownie zdobył mandat poselski^[2], pozostał również ministrem bez teki w kolejnym rządzie wielkiej koalicji kierowanym przez Szamira^[6]. Zaangażował się wówczas w negocjacje pokojowe z Palestyńczykami i Syryjczykami^[1].

15 marca 1990 doszło do złamania umowy koalicyjnej przez Likud, a Gur – wraz z pozostałymi lewicowymi ministrami – podał się do dymisji^[6]. W dwunastym Knesecie zasiadał w komisjach imigracji i absorpcji imigrantów; spraw zagranicznych i obrony oraz kontroli państwa. Kandydował na stanowisko przewodniczącego Partii Pracy, ostatecznie jednak – w związku z pogarszającym się zdrowiem – zrezygnował i wsparł Icchaka Rabina. W wyborach w 1992 po raz czwarty dostał się do parlamentu^[2]. 4 sierpnia dołączył do rządu Icchaka Rabina, jako wiceminister obrony, w ministerstwie kierowanym przez samego premiera. Chorował na nieuleczalnego raka, co ostatecznie doprowadziło go do samobójczej śmierci 16 lipca 1995 w Tel Awiwie^[1][2]. Mandat poselski objął po nim Awraham Kac-Oz^[7]. Został pochowany na cmentarzu Kirjat Sza’ul^[8].

Płynnie posługiwał się językami angielskim, francuskim i arabskim. Był autorem kilku publikacji książkowych^[2].

W filmie Atak na Entebbe w reżyserii Irvina Kershnera w rolę Gura wcielił się Jack Warden^[9].