Miklós Ybl
 Miklós Ybl w 1866 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 kwietnia 1814 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 stycznia 1891 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Praca | |
| Budynki |
Bazylika św. Stefana w Budapeszcie, |
Miklós Ybl (ur. 6 kwietnia 1814 w Székesfehérvárze[1], zm. 22 stycznia 1891 w Budapeszcie[1]) – węgierski architekt. Był jednym z wiodących architektów europejskich II połowy XIX wieku, a także najbardziej wpływowym architektem na Węgrzech[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Po ukończeniu Uniwersytetu Technicznego w Wiedniu Miklós Ybl w 1832 roku został asystentem Mihálya Pollacka, a potem, w latach 1836–1840, pracował w biurze Henrika Kocha. Później przeniósł się do Monachium, a następnie wyjechał do Włoch na studia. Po powrocie nawiązał współpracę z synem Mihálya Pollacka Ágostonem, z którym wspólnie przeprowadził renowację zamku w Ikervárze, należącego do hrabiego Lajosa Batthyánya, pierwszego premiera Węgier. Jego pierwszym ważnym dziełem był kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Fót, zbudowany w latach 1845–1855[2].
Wczesne, duże projekty Ybla budowane były w stylu romantycznym, z wpływami motywów wschodnich. W jego późniejszych projektach występują z kolei formy romańskie, ponadto miał na koncie kilka budowli w stylu neorenesansowym, który był efektem jego zainteresowania się możliwością rewitalizacji włoskiego stylu renesansowego po drugim pobycie studyjnym we Włoszech z 1860 roku. Ybl znacząco wpłynął na wygląd krajobrazu Budapesztu, projektując takie budynki jak np. bazylika św. Stefana (1867–1891), pałac Celny (obecnie siedziba Uniwersytetu Korwina; 1871–1874) i Węgierska Opera Państwowa (1875–1884), uchodząca za jego najbardziej znane dzieło. Architekt zaprojektował też niezliczone kościoły, budynki mieszkalne i zamki na węgierskiej prowincji[2].
W latach 1875–1882 na skarpie Dunaju, u podnóża Wzgórza Zamkowego w Budapeszcie, zbudowano zaprojektowane przez Miklósa Ybla obiekty Várkert Bazár i Várkert-kioszk. W 1882 roku węgierski premier Kálmán Tisza zlecił Yblowi przygotowanie ogólnego planu przebudowy budapeszteńskiego zamku Królewskiego[2]. Ybl ostatecznie rozpoczął przebudowę gmachu w 1890 roku i prowadził ją do swojej śmierci w 1891 roku[1][2]. Później przebudowę przejął i nadzorował Alajos Hauszmann[3]. Podczas prowadzonych pod kierownictwem Ybla na zamku prac powstały Sala Tronowa i skrzydło Krisztinaváros[2].
Został pochowany na Cmentarzu Narodowym przy Ulicy Fiumei (Cmentarzu Kerepesi) w Budapeszcie[4][5].
Najważniejsze dzieła
[edytuj | edytuj kod]_2.jpg)
.JPG)
.jpg)
- 1845–1849: Przebudowa zamku Károlyiego w Fót
- 1845–1855: Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Fót
- Około 1852: Willa Grabovszky – (Rózsa-) w Budapeszcie
- Około 1852–1853: Dom Ungera w Budapeszcie
- 1854–1860: Zamek Wenckheima w Békéscsabie
- 1857–1858: Ujeżdżalnia Narodowa w Budapeszcie (zniszczona)
- 1857–1859: Przebudowa zamku Károlyiego w Füzérradványu
- 1860: Kaplica kryptowa Szapáry w Albertirsie
- 1860: Willa Gyulai w Leányfalu
- 1860–1864: Kościół katolicki w Nagycenk
- 1862–1863: Kościół ewangelicki w Kecskemécie
- 1862–1865: Pałac Festetics w Budapeszcie
- Od 1863: Pałac Károlya w Budapeszcie
- 1863: Teatr niemiecki w Budapeszcie (projekt niezrealizowany)
- 1863–1864: Budynek MTA w Budapeszcie
- Około 1865: Zamek Szapáryego w Fegyvernek
- 1865–1866: Stary budynek parlamentu w Budapeszcie
- 1865–1879: Kościół św. Franciszka z Asyżu w Budapeszcie
- 1867: Pałac Pálffyego w Budapeszcie
- 1867–1869: Pałac Lánchíd w Budapeszcie
- 1867–1891: Bazylika św. Stefana w Budapeszcie
- 1870–1874: Pałac Celny w Budapeszcie
- Około 1872: Hotel Ybl w Parádzie
- 1872–1874: Pałac Dégenfelda-Schomburga w Budapeszcie
- 1875–1879: Zamek Wenckheima w Szabadkígyós
- 1875–1882: Várkert Bazár i Várkert-kioszk w Budapeszcie
- 1875–1884: Węgierska Opera Państwowa w Budapeszcie
- 1880–1882: Zamek Károlyiego w Parádsasvárze
- 1880–1891: Przebudowa zamku Królewskiego w Budapeszcie
- 1881–1888: Kościół katolicki (Clarisseum) w Budapeszcie
- 1883–1884: Pałac Széchenyiego (zniszczony)
- Około 1888: Hotel Erzsébet w Parádzie
- Kamienice i zamki w takich miejscowościach jak m.in. Székesfehérvár, Csurgó, Doboz, Kétegyháza, Lengyeltóti, Macea, Marcali i Sânnicolau Mare
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- W Budapeszcie stoi wykonany w 1896 roku pomnik Miklósa Ybla[6].
- W Budapeszcie znajduje się nazwany na cześć architekta plac Miklósa Ybla (węg. Ybl Miklós tér)[7][8].
- Od 1953 roku na Węgrzech przyznawana jest doroczna architektoniczna Nagroda Miklósa Ybla (węg. Ybl Miklós-díj)[2].
- Imieniem Miklósa Ybla nazwano odkrytą w 2002 roku jedną z planetoid pasa głównego: 166886 Ybl[9].
- 2014 rok, w którym wypadała 200. rocznica urodzin Ybla, został na Węgrzech ogłoszony Dwustuleciem Ybla – Rokiem Węgierskiej Architektury[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Ybl Miklós, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-05-25].
- ↑ a b c d e f g Emil Krén, Daniel Marx: YBL, Miklós. wga.hu. [dostęp 2023-05-25]. (ang.).
- ↑ Mr Foster: History of Hungary's Buda Castle and Its Rebirth. owlcation.com, 2023-01-30. [dostęp 2023-05-25]. (ang.).
- ↑ Ybl Miklós síremléke. kozterkep.hu. [dostęp 2023-05-25]. (węg.).
- ↑ Sylwia Grudzień: Cmentarz Kerepesi w Budapeszcie. Jedna z najważniejszych nekropolii na Węgrzech. zwrot.cz, 2021-11-01. [dostęp 2023-05-25]. (pol.).
- ↑ Ybl Miklós szobor. dka.oszk.hu. [dostęp 2023-05-28]. (węg.).
- ↑ [object%20Object Ybl Miklós tér]. utcakereso.hu. [dostęp 2023-05-26]. (węg.).
- ↑ Ybl Miklós tér. travelguidebudapest.com, 2015-02-27. [dostęp 2023-05-26]. (ang.).
- ↑ Ybl bolygó. yblegyesulet.hu. [dostęp 2023-05-25]. (węg.).
- ↑ Ferenc Sullivan: Ybl Memorial Year Hailed A Success – Palace Quarter Reconstruction To Continue. [w:] Palace Quarter [on-line]. hungarytoday.hu, 2014-12-13. [dostęp 2023-05-25]. (ang.).