Przejdź do zawartości

Mieczysław Smorawiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mieczysław Makary Smorawiński
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1893
Kalisz, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1940
Katyń, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Stanowiska

dowódca 8 Pułku Piechoty Legionów, 9 Pułku Piechoty Legionów, 4 Pułku Piechoty Legionów, IV Brygady Piechoty Legionów, 2 Dywizji Piechoty Legionów, 6 Dywizji Piechoty, Okręgu Korpusu nr II

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa:

wojna polsko-ukraińska,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Państwowa Odznaka Sportowa
Odkopywanie największego grobu w Katyniu, w którym spoczywał m.in. gen. Smorawiński (1943)
Fernand de Brinon na czele francusko-niemieckiej delegacji (stoi w środku w białym prochowcu) oraz żołnierzy Sturmbrigade SS Frankreich przed grobami polskich generałów Mieczysława Smorawińskiego i Bohaterewicza (1943)
Groby generałów Smorawińskiego i Bohaterewicza w Katyniu (2010)
Tablica upamiętniająca gen. Smorawińskiego i gen. Bernarda Monda, znajdująca się w Krakowie na budynku w którym stacjonował sztab 6 DP

Mieczysław Makary Smorawiński (ur. 25 grudnia 1893 w Kaliszu, zm. prawdop. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był drugim dzieckiem pochodzącego z miejscowości Pyzdry Jana Smorawińskiego i Marianny z Zagrodzkich, miał siedmioro rodzeństwa, w styczniu 1894 został ochrzczony w kościele św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu, następnie zamieszkiwał wraz z rodziną w pobliskim Turku[1]. Ukończył szkołę powszechną i polską Szkołę Handlową w Kaliszu. W 1911 za działalność niepodległościową w „Zarzewiu” został skazany na 6 miesięcy więzienia i zesłany do Jekaterynosławia. Następnie udał się do Lwowa, gdzie w 1912 złożył egzamin maturalny i podjął studia na wydziale chemii technicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, które przerwał wybuch I wojny światowej. W czasie studiów we Lwowie należał od lutego 1912 do sierpnia 1914 do Drużyn Strzeleckich, w których odbył przeszkolenie wojskowe, a w 1914 ukończył kurs oficerski.

W chwili wybuchu I wojny światowej udał się do Krakowa, gdzie 16 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich, do II Brygady Legionów 2 pułku piechoty, gdzie pełnił kolejno stanowiska dowódcy plutonu, kompanii i batalionu. Od 30 września 1914, gdy wraz z brygadą udał się na Węgry, był na froncie. Na froncie w ramach II Brygady Legionów walczył do 30 grudnia 1916. Po kryzysie przysięgowym pozostał w 2 pułku piechoty Polskiego Korpusu Posiłkowego do 30 stycznia 1918, po czym od 16 lutego do 30 października 1918 służył w Polskiej Sile Zbrojnej.

Od 1 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Został dowódcą II batalionu 8 pułku piechoty Legionów. Dowodził tym pododdziałem do dnia 13 lipca 1919; od 17 lutego do 5 maja 1919 pełnił obowiązki dowódcy 8 pułku piechoty Legionów i dowodził nim w walkach pod Lwowem w składzie brygady płk. Kulińskiego, następnie na froncie polsko-ukraińskim, Litwie i Białorusi.

W lipcu i sierpniu 1919 organizował i dowodził 9 pułkiem piechoty Legionów, a po jego zorganizowaniu powrócił do 8 pułku piechoty Legionów, którym dowodził do października 1919.

Od 10 listopada 1919 do 4 sierpnia 1920 był dowódcą 4 pułku piechoty Legionów, a następnie dowódcą IV Brygady Piechoty Legionów (4 sierpnia 1920–1 września 1921), która walczyła w rejonie Warszawy i Hrubieszowa (w tym czasie odniósł rany w walkach nad Huczwą i pod Zamościem). Ostatecznie walki brygada zakończyła w rejonie Lidy. Łącznie od I wojny światowej do 1921 był pięciokrotnie ranny (czwarte rany odniósł w bitwie pod Rawą Ruską 7 stycznia 1919)[2].

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej 2 września 1921 został dowódcą piechoty dywizyjnej 2 Dywizji Piechoty Legionów. Obowiązki na tym stanowisku pełnił do 20 marca 1927. Od 8 września do 22 grudnia 1922 ukończył kurs dowódców pułków piechoty i piechoty dywizyjnej w Rembertowie. W czasie przewrotu majowego (1926) opowiedział się po stronie Józefa Piłsudskiego i 13 maja 1926 wyruszył z Kielc, gdzie stacjonowała 2 Dywizja Piechoty Legionów, do Warszawy na czele oddziału wydzielonego z dywizji aby wesprzeć oddziały wierne Piłsudskiemu.

Następnie 19 marca 1927 został mianowany dowódcą 6 Dywizji Piechoty w Krakowie, stanowisko objął 21 marca i zajmował je do października 1932.

1 stycznia 1928 prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 9 lokatą w korpusie generałów[3]. Był wówczas najmłodszym generałem w Wojsku Polskim.

Akta osobowe przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym zawierają opinię zwierzchników służbowych o Mieczysławie Smorawińskim:

Charakter nieskazitelny. Wymagający od innych, surowy dla siebie, a jednak wyrozumiały i sprawiedliwy. Przy bardzo dużej ambicji pracy – skromny i umie ukryć własne zasługi[4].

Od października 1932 do października 1934 był zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu nr III w Grodnie, a od października 1934 do września 1939 dowódcą Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie. W przeddzień wybuchu wojny organizował 39 Rezerwową Dywizję Piechoty i bazy zaopatrzeniowe dla 3 Dywizji Piechoty Legionów.

W chwili wybuchu II wojny światowej, będąc dowódcą Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie, organizował mobilizację oddziałów oraz bazy zaopatrzenia dla walczących oddziałów. Do 14 września 1939 przebywał w Lublinie, a następnie udał się zgodnie z rozkazem Kwatermistrza Wojska Polskiego początkowo do Kowla, a potem do Włodzimierza Wołyńskiego.

17 września 1939, po agresji ZSRR na Polskę zakazał podległym mu oddziałom otwarcia ognia do nacierających oddziałów Armii Czerwonej, a także podjął decyzję o demobilizacji szeregowych i podoficerów zgrupowania we Włodzimierzu Wołyńskim, a pozostałym doradzał przebijanie się do Rumunii i na Węgry (we wrześniu 1939 jego adiutantem był por. Stanisław Kretkowski[5][a]). Po dotarciu Armii Czerwonej do Włodzimierza Wołyńskiego rozpoczął z nią pertraktacje, a 20 września 1939 zgodnie z porozumieniem miał udać się z podległymi oddziałami w kierunku Bugu, lecz po wyruszeniu kolumna została zatrzymana, a następnie ogłoszono, że od tego momentu są jeńcami wojennymi. Gen. Smorawiński przebywał w kilku obozach jenieckich, ostatecznie pod koniec 1939 umieszczony w obozie w Kozielsku.

Z kilku ocalonych dzienników jeńców Kozielska jednoznacznie wynika, że generałowie Mieczysław Smorawiński, Bronisław Bohaterewicz i Henryk Minkiewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych, w tym także Adam Solski, zostali wywiezieni z obozu 7 kwietnia 1940[6]. Istnieje prawdopodobieństwo, iż jego egzekucja mogła nastąpić 9 kwietnia tego roku, jako że generał znajdował się na jednej liście wywózkowej wraz z Adamem Solskim, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję[7]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców (przy zwłokach zostały odnalezione dokumenty potwierdzające adres jego zamieszkania w Lublinie, książeczka oszczędnościowa PKO, legitymacja osobowa, legitymacja Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari nr 2948 z 1 maja 1933, papierośnica, złoty pierścionek, dwa medaliki)[8][9]. Na terenach polskich, okupowanych od 1939 przez Niemców, wydanie czasopisma „Goniec Krakowski” z 16 kwietnia 1943, oraz „Ilustrowany Kurier Polski” nr.16 z 18 kwietnia 1943 poinformowało wówczas o ekshumacji ciał polskich żołnierzy w Katyniu i zidentyfikowaniu m.in. zwłok gen. Smorawińskiego[10]. Mieczysław Smorawiński był jednym z dwóch zidentyfikowanych generałów (obok gen. Bronisława Bohaterewicza). Obaj generałowie zostali wówczas ponownie pochowani w osobnych trumnach w dołach wraz z podkomendnymi[11] na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, który został oficjalnie otwarty 28 lipca 2000[12]. W 1995 ekipa archeologów pod przewodnictwem prof. Mariana Głoska podczas badań odnalazła trumny ze zwłokami generałów B. Bohatyrewicza i M. Smorawińskiego, po czym w październiku tego roku w Katyniu odbył się ich uroczysty pogrzeb[13].

Był żonaty z Heleną z Danielewiczów, którą poznał w 1916 u rodziny w Charsznicy podczas rekonwalescencji po odniesionych ranach i poślubił 6 października 1920 w kościele parafialnym w Turku[14][15]. Miał córkę Marię i syna Jerzego[16]. Zamieszkiwał w Pałacu Lubomirskich w Lublinie pod adresem Plac Litewski 3, siedzibie dowództwa Okręgu Korpusu Nr II[17].

Żona generała, Helena (1893-1981) została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[18]. Syn generała, Jerzy (1924-1991) spoczął na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie[19] natomiast córka generała, Maria, po mężu Chmielnikowska- (1922-1982) spoczęła na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie[20].

Postanowieniem nr 112-48-07 prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji[21][22]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[23][24].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Tablice upamiętniające generała Mieczysława Smorawińskiego umieszczono: w 1985 w kościele Matki Bożej Zwycięskiej w Lublinie[25][26], kilka lat później w kościele Najświętszej Maryi Panny z Lourdes w Krakowie[27], w 1991 w Krakowie na budynku w którym stacjonował sztab 6 Dywizji Piechoty przy placu Marii Magdaleny[28]. Tablica pamiątkowa znajduje się również w Kościele Garnizonowym w Kaliszu (dawny kościół kolegium jezuickiego fundacji prymasa Stanisława Karnkowskiego) przy ulicy Kolegialnej.

9 kwietnia 2010 Technikum nr 2 w Kaliszu w Zespole Szkół Ekonomicznych nadano patronat gen. Mieczysława Smorawińskiego oraz na skwerze Inwalidów Wojennych odsłonięto kamień pamiątkowy i posadzono Dąb Pamięci (w uroczystościach uczestniczyły m.in. siostrzenica generała Anna Szyper oraz wnuczka Ewa Bąkowska, która dzień później zginęła w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku[29][30][31][32]). Ponadto Dąb Pamięci generała został posadzony w Gnieźnie[33].

W Lublinie ustanowiono Aleję gen. M. Smorawińskiego (przez przemianowanie części Alei Lenina, druga część otrzymała imię Władysława Andersa), ponadto jego patronat nadano ulicom w Ciechanowie, Świdniku i rodzinnym Turku.

Rada Miasta Krakowa uchwałą z dnia 26 lutego 2020 roku nadała imię generała Mieczysława Smorawińskiego ulicy położonej w Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie[34].

15 sierpnia 2014, w 94. rocznicę bitwy warszawskiej, na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie została odsłonięta w Ossowie tablica upamiętniająca ośmiu dowódców polskich oddziałów uczestniczących w walkach, którzy w 1940 zostali ofiarami zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali gen. dyw. Stanisław Haller, gen. dyw. Henryk Minkiewicz, gen. dyw. Leonard Skierski, gen. bryg. Bronisław Bohaterewicz, gen. bryg. Kazimierz Łukoski, gen. bryg. Mieczysław Smorawiński, płk dypl. Stefan Kossecki, ppłk. Wilhelm Kasprzykiewicz[35][36].

W filmie fabularnym Katyń (2007) w reżyserii Andrzeja Wajdy w domniemaną postać gen. M. Smorawińskiego (jego nazwisko nie pada) wcielił się Jan Englert.

W roku 2021 TVP Historia wyprodukowała biograficzny film dokumentalny pt. Smorawiński w reż. Magdaleny i Rafała Kołodziejczyków.

24 lutego 2023 roku w Muzeum Narodowym w Lublinie otwarto wystawę poświęconą pamięci generała pt. Ostatni lokator pałacu Lubomirskich. Generał Mieczysław Smorawiński[37], na której zaprezentowano zbiory z największej w Polsce kolekcji związanej z osobą generała Smorawińskiego, która znajduje się w Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem”.

12 kwietnia 2024 roku w Muzeum Katyńskim otwarto wystawę Ostatni lokator pałacu Lubomirskich. Generał Mieczysław Smorawiński w nowej aranżacji. Ekspozycja będzie dostępna do 28 lipca 2024 roku.

Awanse

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stanisław Kretkowski także był ofiarą zbrodni katyńskiej w 1940.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 311-313.
  2. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 309, 384.
  3. Zarządzenie Prezydenta RP z 01.01.1928 w: Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 1 z 02.01.1928, s. 1
  4. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 317.
  5. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 309. [dostęp 2014-04-10].
  6. Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 83, 104–106, 125, 136, 186. ISBN 2-86914-044-4.
  7. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 329.
  8. Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-03-06].
  9. a b Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 151. ISBN 83-7001-294-9.
  10. Zbrodnia Katyńska. Ekshumacja grobów w Katyniu, 1943. „Teka edukacyjna IPN”, s. 24. Instytut Pamięci Narodowej. 
  11. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 324.
  12. 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-27] (pol.).
  13. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 336.
  14. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 313, 315.
  15. a b c d Polak (red.) 1991 ↓, s. 138.
  16. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 305, 307.
  17. Pałac Lubomirskich. lublin.eu. [dostęp 2014-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 marca 2014)].
  18. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2022-10-31].
  19. GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2022-10-31].
  20. GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Sopocie [online], sopot.grobonet.com [dostęp 2022-10-31].
  21. M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885 – postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 5 października 2007 nr 112-48-07 o nadaniu stopni generalskich
  22. Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 1 [dostęp 2024-08-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  23. „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2024-01-09].
  24. Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  25. Lublin – tablica upamiętniająca generała Mieczysława Smorawińskiego [online], miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp 2013-12-25].
  26. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 331.
  27. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 332.
  28. Kraków – tablica upamiętniająca siedzibę Sztabu 6 Dywizji Piechoty, gen. gen. Monda i Smorawińskiego [online], miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp 2013-12-25].
  29. Generał Smorawiński patronem [online], um.kalisz.pl [dostęp 2013-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-26].
  30. PORTRETY OFIAR – Ewa Bąkowska – wnuczka bohaterskiego dziadka [online], /jarocin.naszemiasto.pl, 12 kwietnia 2010 [dostęp 2013-12-25].
  31. Technikum nr 2 otrzymało imię gen. Smorawińskiego [online], zyciekalisza.pl [dostęp 2013-12-25].
  32. Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 37.
  33. Katyń – strona główna [online], www.katyn-pamietam.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-10] (ang.).
  34. Uchwala Nr XXXVI/935/20 z dnia 26 lutego 2020 r [online], malopolska.uw.gov.pl [dostęp 2024-04-24].
  35. Odsłonięcie w Ossowie popiersi gen. Andrzeja Błasika i abp. Mirona Chodakowskiego [online], blogpress.pl, 18 sierpnia 2015 [dostęp 2015-03-04].
  36. Piotr Czartoryski-Sziler [online], naszdziennik.pl/, 16 sierpnia 2015 [dostęp 2015-03-04].
  37. Ostatni lokator pałacu Lubomirskich. Generał Mieczysław Smorawiński [online], zamek-lublin.pl, 24 lutego 2023 [dostęp 2023-03-21].
  38. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 1 z 02.01.1928
  39. Stanisław Swianiewicz: Ksiądz Ziółkowski. W: Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów. Londyn: Gryf, 1982, s. Fotografia pomiędzy stronami 232-233.
  40. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630 „za zasługi na polu organizacji, administracji i wyszkolenia wojska”.
  41. a b c Rocznik oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 14. [dostęp 2015-02-24].
  42. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Nadanie Krzyża i Medalu Niepodległości. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 360, Nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
  43. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”.
  44. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 76)
  45. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  46. Rocznik oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 13, 485. [dostęp 2015-02-24].
  47. Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 288.
  48. Na podstawie fotografii z infoboxa

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]