Mieczysław Paluch

Mieczysław Paluch

major artylerii
Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1888 Trzemżal
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1942 Rothesay
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Armia Wielkopolska
Jednostki	62 pułk piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa powstanie wielkopolskie II powstanie śląskie II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Mieczysław Sylwester Paluch (ur. 10 grudnia 1888 w Trzemżalu, zm. 18 lipca 1942 w Rothesay) – żołnierz armii niemieckiej, powstaniec wielkopolski i śląski, major artylerii Wojska Polskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się w rodzinie chłopskiej Jana i Józefy z d. Mayor^[1], uczył się w progimnazjum w Trzemesznie, gdzie wstąpił do tajnej organizacji samokształceniowo-niepodległościowej Towarzystwa Tomasza Zana^[2], potem w gimnazjum w Gnieźnie. Relegowany ze szkoły za przynależność do TTZ i manifestację polskości, do matury przygotowywał się jako ekstern w Wągrowcu, a zdał w Międzyrzeczu^[3]. Studiował w berlińskiej szkole handlowej, ale naukę przerwało powołanie do wojska^[3]. Podczas I wojny światowej w artylerii niemieckiej, walczył na froncie zachodnim^[3]. W 1916 został awansowany na podporucznika. Podczas służby prowadził bardzo aktywną agitację narodową wśród żołnierzy-Polaków, zyskując nawet przydomek trybuna ludowego^[4].

W 1918 zdezerterował i przyjechał do Poznania, gdzie aktywnie zaangażował się w przygotowania powstania zbrojnego. Razem z Bohdanem Hulewiczem 13 listopada dowodził tzw. „zamachem na ratusz”, opanowując Komitet Wykonawczy Rady Żołnierzy, który był dotychczas złożony z Prusaków. Z grupą polskich żołnierzy zastraszyli ich pobliskimi strzałami karabinowym oraz wybuchem granatu i wprowadzili do komitetu czterech Polaków (oprócz Hulewicza i Palucha, także Henryka Śniegockiego i Zygmunta Wizę). W ten sposób zyskali kontrolę nad działaniami pruskich wojsk i dostęp do tajnych informacji^[5]. W końcu grudnia 1918 Paluch uczestniczył w walkach na ulicach Poznania. Potem był szefem sztabu Grupy pułkownika Kazimierza Grudzielskiego. W nocy z 5 na 6 stycznia brał udział w ataku sił powstańczych na Stację Lotniczą Ławica, który doprowadził do jej zdobycia^[6].

Od 1 lipca 1919 dowodził 8 pułkiem Strzelców Wielkopolskich. Został usunięty z dowództwa pułku przez dowódcę 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. 30 października 1919 głównodowodzący Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego, generał piechoty Józef Dowbor-Muśnicki zatwierdził decyzję dowódcy dywizji i przeniósł go do dyspozycji Dowództwa Frontu Wielkopolskiego, do czasu „rozstrzygnięcia sprawy o nim”^[7]. Przyczyną konfliktów z dowództwem powstania była niezwykle ambitna osobowość Palucha i jego skłonność do sporów. W jednym z istotniejszych sporów chodziło o podporządkowanie kompanii Służby Straży i Bezpieczeństwa, dowodzonej przez Palucha, polsko-niemieckiej Komendzie Miasta Poznania, powołanej 28 grudnia 1918. W miejsce tego Paluch zaproponował Komisariatowi Naczelnej Rady Ludowej wypowiedzenie Niemcom małej wojny, której działaniami miałby pokierować (zostało to potraktowane jako niesubordynacja, a konsekwencją było pozbawienie Palucha dowództwa nad Służbą Straży i Bezpieczeństwa)^[4].

Był jednym z dowódców II powstania śląskiego. W czasie plebiscytu na Górnym Śląsku stanął na czele Centrali Wychowania Fizycznego, organizacji będącej faktycznie głównym ośrodkiem organizacyjnym przyszłej armii powstańczej.

W 1923 r. otrzymał w dzierżawę poniemiecki majątek Piwnice koło Torunia^[8].

W 1924 był majorem rezerwy 4 pułku artylerii polowej ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919, a dziesięć lat później zajmował 34. lokatę na liście starszeństwa oficerów rezerwy artylerii. Pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń i posiadał przydział mobilizacyjny do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VIII.

Od 1922 r. działał w Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków, przekształconym w Generalny Związek Towarzystw Powstańców i Wojaków Ziem Zachodnich RP. Powierzono mu stanowisko komendanta, z zadaniem organizowania przysposobienia wojskowego. Wskutek rozdźwięków z DOK VII, zrezygnował ze stanowiska. Aktywny stał się znowu po przewrocie majowym 1926 r. Dał się poznać jako rzecznik pełnej i bezwarunkowej współpracy z obozem sanacyjnym. Już w sierpniu 1926 r. z R. Konkiewiczem i L. Surzyńskim został przyjęty przez J. Piłsudskiego. Wraz z mjr. rezerwy M. Kwiecińskim doprowadzili do rozłamu w Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków DOK nr VII, stawiając wniosek o uznanie sanacyjnego Związku Strzeleckiego za równorzędną organizację i nawiązanie z nim współpracy. Wniosek jednak nie przeszedł, a Paluch i jego zwolennicy na zjeździe w Poznaniu 12 czerwca 1927 r. utworzyli Wielkopolski Związek Powstańców i Wojaków, w którym został prezesem. Słabość nowo powstałej organizacji skłoniła go do połączenia się ze Związkiem Strzeleckim. W grudniu 1926 r. z S. M. Rybką wysłał list do J. Piłsudskiego, deklarując gotowość współpracy powstańców wielkopolskich z rządem. Rozpoczęło to okres rozbicia politycznego środowiska byłych powstańców, który trwał aż do wybuchu wojny. W 1930 r. W. Sławek powierzył Paluchowi stanowisko prezesa Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem na woj. poznańskie. Stosowanie bezkompromisowych rozwiązań wyeliminowało go jednak z działalności politycznej. W 1934 r. przyjął posadę dyrektora nadzoru państwowego dóbr hr. Hochberg-Pszczyńskiego. Do wybuchu wojny opublikował szereg artykułów dotyczących powstania wielkopolskiego. Po klęsce wrześniowej 1939 r. przedostał się do Francji. Nie otrzymał tam jednak większego przydziału. Został skierowany do obozu odosobnienia w Cerizay^[9]. Jeszcze większe rozczarowanie spotkało go w Wielkiej Brytanii, gdzie z racji wieku został skierowany na „wyspę wężów”, Bute w Szkocji i przydzielony Stacji Zbornej Oficerów Rothesay w Szkocji^[10]. W czasie pobytu na Bute mieszkał w hotelu „Grand Marine”^[11]. Tam też wystąpił z referatem z okazji 22 rocznicy wybuchu powstania^[12]. Zmarł 18 lipca 1942 i został pochowany na cmentarzu w Rothesay (grób nr 7)^[13][14].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 2937^[1]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 lipca 1932)^[15][1]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[16][1]
• Złoty Krzyż Zasługi (28 lipca 1928)^[17]
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi

• Powstania śląskie – dowódcy. kniemiec.fm.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 644, 763.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 133, 1002.
• Antoni Czubiński, Mieczysław Sylwester Paluch (1888–1942). Organizator Powstania Wielkopolskiego i II Powstania Śląskiego, [w:] Zrodziła ich Ziemia Mogileńska (pod redakcją Czesława Łuczaka), Poznań 1997, s. 231–235 (tu miejsce urodzenia: Trzemeszno).
• Krzysztof Kaczmarski: Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940-1943). Rzeszów-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. ISBN 978-83-8098-813-2. OCLC 276981965.
• Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 .
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.

• Mieczysław Paluch – Człowiek, Powstaniec, Dowódca. Powstanie Wielkopolskie, Powstania Śląskie, Wyspa Wężów – film dokumentalno-biograficzny