Mazaceae

*Mazaceae*
	; Mazus radicans
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	Mazaceae
	Nazwa systematyczna
	Mazaceae Schauer; A.P. de Candolle & A.L.P.P. de Candolle, Prodr. 11: 520. 25 Nov 1847
	Typ nomenklatoryczny
	Phryma L. (1753)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mazaceae – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Do rodziny zalicza się cztery rodzaje z 44 gatunkami, z czego większość należy do rodzaju mazus Mazus (pozostałe trzy obejmują cztery gatunki)^[4]. Przedstawiciele tej rodziny występują w rejonie Tybetu, we wschodniej Azji, na obszarach górskich w Malezji i Nowej Gwinei, w południowo-wschodniej Australii oraz na Nowej Zelandii. Znaczenie użytkowe jako okrywowe rośliny ozdobne mają gatunki z rodzaju Mazus, zwłaszcza mazus rozłogowy M. reptans. Lancea thibetica jest używana jako narkotyk w Kaszmirze^[5]. W Europie, także w Polsce, uprawiane bywają gatunki z rodzaju mazus Mazus^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne – jednoroczne i byliny, rozłogowe, o łodydze kanciastej, czworobocznej^[5].
Liście: Naprzeciwległe (rzadko skrętoległe), pojedyncze, czasem klapowane^[5], ząbkowane^[2] lub piłkowane^[5] na brzegu.
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane są w szczytowe lub wyrastające z kątów liści wierzchotki. Kwiaty są obupłciowe i silnie grzbieciste. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami, czasem tworzącymi dwie wargi. Korona kwiatu rurkowata lub dwuwargowa (dolna warga bardzo silnie rozwinięta^[2] powstaje z trzech łatek, górna z dwóch), rzadko kwiaty wyposażone są także w ostrogę. Pręciki dwa lub cztery, jeśli cztery to dwa dłuższe. U nasady ich wolnych nitek znajdują się miodniki. Zalążnia górna, z dwóch zrośniętych owocolistków, jest jednokomorowa. Znamię zwykle dwułatkowe^[5].
Owoce: Jagodopodobne torebki zamknięte w powiększającym się i trwałym podczas owocowania kielichu^[5].

Systematyka

Ze względu na podobieństwo morfologiczne do wielu innych przedstawicieli rzędu jasnotowców pozycja systematyczna tych roślin pozostawała długo niejasna. Włączane były do rodziny Phrymaceae, od których jednak różnią się chemizmem. Badania genetyczne wykazały także, że Mazaceae stanowią grupę siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny: Phrymaceae, paulowniowate Paulowniaceae i zarazowate Orobanchaceae^[5]. Wyodrębnione zostały w osobną rodzinę w systemie APG IV z 2016^[7].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

jasnotowce

Plocospermataceae

	Carlemanniaceae

	Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

	Calceolariaceae

	Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

	Byblidaceae byblisowate

	Linderniaceae linderniowate

	Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

	Martyniaceae martyniowate

	Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

	Schlegeliaceae

	Lentibulariaceae pływaczowate

	Thomandersiaceae

	Verbenaceae werbenowate

Lamiaceae jasnotowate

Mazaceae

Phrymaceae

	Paulowniaceae paulowniowate

	Orobanchaceae zarazowate

Podział na rodzaje według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]^[8]^[4]

Dodartia L.
Lancea J. D. Hooker & Thompson
Mazus Loureiro – mazus
Puchiumazus Bo Li, D.G.Zhang & C.L.Xiang

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-25].
↑ ^a ^b Mazaceae Reveal, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-11-11] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 579. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ Beata Grabowska, Tomasz Kubala. Encyklopedia bylin, tom II. Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 581, 2012.
↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
↑ List of Genera in MAZACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-01-22] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[reveal-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-25].

[powo-4] Mazaceae Reveal, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-11-11] .

[maarten-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 579. ISBN 978-1-84246-634-6.

[grabowska-6] Beata Grabowska, Tomasz Kubala. Encyklopedia bylin, tom II. Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 581, 2012.

[apgIV-7] The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.

[kew-8] List of Genera in MAZACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-01-22] (ang.).

[1]