Marian Rentgen-Güntner

Ten artykuł dotyczy polskiego aktora, artysty, piosenkarza i farmaceuty, zamordowanego przez NKWD w zbrodni katyńskiej. Zobacz też: inne znaczenia słowa rentgen.

Marian Rentgen

Marian Rentgen (1925)
Imię i nazwisko	Marian Antoni Güntner
Data i miejsce urodzenia	23 czerwca 1888 Bochnia
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Charków
Zawód	piosenkarz, aktor, farmaceuta
Lata aktywności	1912–1939
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marian Rentgen, właśc. Marian Antoni Güntner^[1] także Guntner lub błędnie Gunter, ps. „Rentgen”^[1], Marian Rentgen (ur. 23 czerwca 1888 w Bochni^[2][a], zm. wiosną 1940 w Charkowie^[4]) – polski działacz niepodległościowy, piosenkarz, pieśniarz lwowski i warszawski, aktor kabaretowy i filmowy, porucznik farmaceuta Wojska Polskiego, magister farmacji, ofiara zbrodni katyńskiej.

Syn Jerzego (1853–1932) i Józefy z Scherów (1856–1936)^[1][5][6][7]. W 1908 ukończył c. k. Gimnazjum w Bochni^[8][b]. W roku szkolnym 1905/1906 jako uczeń klasy V był członkiem kapeli szkolnej^[11], natomiast w roku szkolnym 1906/1907 jako uczeń klasy VI należał do szkolnej orkiestry smyczkowej i orkiestry dętej^[12]. W 1913 ukończył studia na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie^[8]. Należał do Polskich Drużyn Strzeleckich^[6]. Uczył się aktorstwa u Romana Żelazowskiego, a śpiewu u Zofii Kozłowskiej^[3]. W listopadzie 1912 zadebiutował w Teatrzyku „Ul” we Lwowie pod kierownictwem Adama Zagórskiego^[13][14]. Lata 1913–1914 spędził w Teatrze Rozmaitości w Krakowie^[13].

W czasie I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej^[8]. W 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej służył w 201 pułku piechoty^[15] i 205 pułku piechoty^[16] na stanowisku dowódcy kompanii i oficera broni^[13]. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Dowództwie miasta Warszawa, a jego oddziałem macierzystym był 5 pułk piechoty Legionów^[17]. W czasie wojny nie rozstawał się z gitarą, propagując swojskie piosenki^[13].

8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 92. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupa aptekarzy^[18][19]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 6 batalionu sanitarnego we Lwowie ^[20][21]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III i posiadał przydział do Kadry Zapasowej 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie^[22]. Po I wojnie światowej prowadził w Warszawie aptekę przy ulicy Mazowieckiej 10^[23].

Po demobilizacji dzięki pomocy Ludwika Lawińskiego znalazł się w kręgu gwiazd warszawskich teatrzyków rewiowych. Występował w warszawskich kabaretach: „Miraż” (1919), „Perskie Oko”, „Qui Pro Quo” (1925–1926), „Cyrulik Warszawski”, „Momus”, „Wielka Rewia”, „Stańczyk” (1922–1924), „Wesoły Wieczór” (1929–1931) i „Hollywood”; występował z Hanką Ordonówną. Jubileusz 25-lecia pracy artystycznej miał miejsce w Filharmonii Narodowej w Warszawie w 1937^[24].

W 1939 został zaangażowany do teatrzyku „Figaro” przy ul. Marszałkowskiej 8^[c], ale wybuch II wojny światowej uniemożliwił występy. Zamieszkiwał w Warszawie przy ul. Poznańskiej 3^[25].

Był wspaniałym odtwórcą ballad i piosenek charakterystycznych (będąc często także ich autorem), akompaniował sobie na gitarze, był artystą wybitnie kabaretowym, hołdującym francuskim wzorom. Dokonał nagrań dla „Płyty Polskiej”, Syreny Rekord oraz Parlophonu^[26].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 dostał się do niewoli sowieckiej i został osadzony w obozie w Starobielsku^[6]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach^[6], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[27]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD pod poz. 673^[6].

• Krzyż Walecznych trzykrotnie^[8][28]
• Medal Niepodległości – 27 czerwca 1938 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[29][1][30]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[6]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[6]

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON^[31] –mianował go pośmiertnie na stopień kapitana^[32][33]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[34][35][36].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, Marian Rentgen-Güntner został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci w rodzinnej Bochni^[37].

• Aczkolwiek (muz. R. Fall, sł. Andrzej Włast)^[14]
• Dulcinea^[d] (muz. Zygmunt Wiehler, sł. Andrzej Włast)^[14]
• Don Carlos i fokstrot Dziewczęta z Woli (obie muz. Salwin Strakacz, sł. Stanisław Biernacki)^[14]

Więcej na stronie „Stare Melodie”^[38].

• 1927 – Kochanka Szamoty, jako przechodzień^[3]
• 1932 – Sto metrów miłości^[3]
• 1933 – Jego ekscelencja subiekt^[3]
• 1937 – Pani minister tańczy^[3]
• 1939 – O czym się nie mówi^[3]

Wybrane przedstawienia teatralne:

• 5 września 1925 – Perskie Oko,
• 2 stycznia 1926 – Pod sukienką,
• 26 kwietnia 1927 – Warszawa znów się bawi,
• 20 maja 1930 – Czy pani lubi bez?,
• 22 grudnia 1931 – Rok 1932,
• 20 grudnia 1935 – Wieczna ondulacja,
• 21 marca 1936 – Ogród rozkoszy,
• 26 stycznia 1937 – Cabaretissimo, „Cyrulik Warszawski”,
• 9 września 1937 – Jaś u raju bram, „Cyrulik Warszawski”,
• 22 grudnia 1938 – Kochajmy zwierzęta^[39]

• 1924 – Marian Rentgen artysta teatru „Perskie Oko” śpiew z własnym akompaniamentem gitary Syrena Rekord (SR 474a–477a)^{[potrzebny przypis]}
• 1930 – Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich śpiew z udziałem Orkiestry Tanecznej Zygmunta Karasińskiego Syrena Rekord (SR 3503)
• 1930 – Orkiestra Taneczna Zygmunta Karasińskiego refren śpiewa Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SR 6528)
• 1930 – Marian Rentgen artysta Teatrów Warszawskich Olimpia (Olimpia 544)
• 2006: The Polish Encyklopedia Of Jazz Vol.1–3 [Box], Polonia Records, POLONIA CD209-211 (składanka):
  • CD 1,
  • 14. Dulcinea - Marian Rentgen^[40].

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1904. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1904.
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1905. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1905.
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1906. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1906.
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1907. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1907.
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.

• Marian Rentgen zdjęcia w zasobach NAC. [dostęp 2011-02-11]. (pol.).
• Marian Rentgen wykonuje:: Dulcinea, mp3 (fragment). [dostęp 2009-01-17]. (pol.).
• Marian Rentgen wykonuje:: Biały Boston, Z. Wiehler, A. Włast. [dostęp 2009-01-17]. (pol.).
• Marian Rentgen-Güntner w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
• Jubileusz 25-lecia pracy artystycznej Mariana Rentgena w kronice PAT w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej