Mantelzak

Mantelzak (z niem. Mantelsack, "worek na płaszcz") – specjalnego kształtu (przeważnie tulei) pojemnik troczony do tylnego łęku siodła wojskowego w XVIII i XIX wieku. Wykonywany był zazwyczaj z sukna w barwach munduru lub jego wyłogów. W okresie wojen napoleońskich stały element wyposażenia wszystkich oddziałów konnicy armii wszystkich walczących stron (poza rosyjską).

Mantelzak służył do przewożenia zwinętego płaszcza kawalerzysty i innych przedmiotów osobistego użytku. W formacjach liniowych na bocznych krawędziach umieszczano najczęściej cyfrę pułkową, w formacjach gwardyjskich pojawiał się zazwyczaj inicjał władcy, haftowany nicią białą lub żółtą (dla szeregowych i podoficerów), bądź srebrną lub złotą (dla oficerów). W kawalerii Księstwa Warszawskiego i okresu powstania listopadowego obowiązywały kolory biały/srebrny dla oddziałów polskich i żółte/złote dla litewskich. Białe/srebrne obramowania mantelzaków nosili, między innymi, szwoleżerowie gwardii cesarskiej, którzy monogram cesarski mieli wyhaftowany na bogatych, granatowych czaprakach.

Znacznie rzadziej pojawiały się mantelzaki o przekroju kwadratu lub prostopadłościanu. W pułkach kawalerii II Rzeczypospolitej mantelzak zastąpił zwinięty i przytroczony do łęku skórzanymi pasami koc.

Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• John R. Elting: Napoleonic uniforms, Nacmillan Publishing Company, New York 1993, ISBN 0-02-897115-9
• Józef Urbanowicz [red.]: Mała encyklopedia wojskowa, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970