Maciej Luniak

Maciej Luniak

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	24 lutego 1936 Warszawa
Profesor doktor habilitowany
Specjalność: zoologia, ornitologia, ekologia
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Naukowiec
Instytut	Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk
Okres zatrudn.	1960–2004

Maciej Luniak (ur. 24 lutego 1936 w Warszawie^[1]) – polski zoolog i ekolog, specjalizujący się w ornitologii i badaniach nad przyrodą miasta, emerytowany profesor w Instytucie Zoologii Polskiej Akademii Nauk^[2]. Autor i współautor licznych publikacji, w tym monografii poświęconych przyrodzie Warszawy. Popularyzator wiedzy przyrodniczej.

Urodził się w 1936 w Warszawie jako pierwszy syn Ryszarda Luniaka i Heleny. Jego dziadkiem był Karol Luniak, który pochodził z łódzkiej rodziny trudniącej się przez kilka pokoleń tkactwem. W 1914 roku przeniósł się do Warszawy gdzie kupił kamienicę oraz ziemię pod budowę na Mokotowie. W kolejnych latach nastąpił szybki rozwój i urbanizacja tej części miasta, dzięki czemu wartość jego majątku wzrosła. Syn Karola, Ryszard, w czasie I wojny światowej służył w wojsku, a po wojnie włączył się w działalność swojego ojca, czyli budowanie i zarządzenie kamienicami. W 1934 wziął ślub z Heleną Barycką, z którą doczekał się dwóch synów: Macieja oraz Sławomira.

W okresie przed II wojną światową i przez większą część wojny rodzina Luniaków mieszkała na ulicy Puławskiej. Po wybuchu Powstania Warszawskiego przeniosła się do Górek koło Mogielnicy, a po wojnie wiosną 1945 zamieszkała na Służewie. W wyniku dekretu Bieruta wszystkie warszawskie nieruchomości należące do rodziny przeszły na własność państwa. Kilka lat później rodzina przeniosła się do swojej jedynej już posiadłości w Świdrze, między innymi ze względu na zapadnięcie ojca rodziny na gruźlicę^[3].

W latach 1949–1953 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Otwocku. W tym czasie rozpoczęło się jego zainteresowanie ornitologią. W 1953 roku rozpoczął studia na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie otrzymał tytuł magistra w 1958 roku.

W latach 1959–1960 pracował w Pracowni Szczurów w Laboratorium Dezynfekcji, Dezynsekcji i Deratyzacji Ministerstwa Zdrowia. W 1960 roku rozpoczął pracę w Instytucie Zoologii PAN, w którym pracował aż do przejścia na emeryturę w 2004 roku. W 1968 roku uzyskał stopień doktora nauk biologicznych, 1978 roku uzyskał habilitację. W 1992 roku otrzymał tytuł profesora nauk biologicznych^[4]. W latach 1982–1991 zajmował stanowisko zastępcy do spraw naukowych dyrektora Instytutu, w latach 1996–2002 kierował Pracownią Ornitologii. Ponadto w latach 1991–2014 był członkiem Rady Naukowej Instytutu, a w latach 1995–2003 redaktorem naczelnym Acta Ornithologica – czasopisma wydawanego przez Instytut Zoologii PAN. Od 2004 roku jest emerytowanym profesorem i współpracownikiem Instytutu.

Głównym tematem jego zainteresowań badawczych jest awifauna miasta. Kierował dwoma inwentaryzacjami awifauny Warszawy (w latach 1964 i 2001). Ich wynikiem były dwie monografie, a także szereg publikacji naukowych i popularno-naukowych. Był kierownikiem reintrodukcji sokoła wędrownego w Warszawie prowadzonej w latach 1995–1999, zakończonej sukcesem. Prowadził badania nad synurbizacją ptaków i ssaków, w tym sunurbizacją kosa, a także nad formowaniem się awifauny w różnych stadiach powstawania i zagospodarowywania osiedli mieszkaniowych w Warszawie. Prowadził badania nad wpływem renowacji warszawskich parków miejskich na ich awifaunę lęgową^[5]. Koordynował pracą zespołu badającego przyrodę Parku Skaryszewskiego. Badał również awifaunę południowej części środkowego brzegu Wisły oraz awifaunę Wysoczyzny Siedleckiej.

Autor licznych ekspertyz i uczestnik konsultacji w zakresie ochrony przyrody miasta, w tym Lasu Bielańskiego, Parku Skaryszewskiego oraz warszawskiego odcinka Wisły. Popularyzował zastosowanie skrzynek lęgowych w kształtowaniu awifauny miejskiej oraz angażował się w ochronę ptaków gniazdujących w budynkach. Poprzez liczne dokumentacje ornitologiczne i inne działania przyczynił się do objęcia Lasu Bielańskiego ochroną rezerwatową.

Autor i współautor ponad 200 publikacji popularnonaukowych, w tym m.in. książek Przyroda Bielan Warszawskich (2010) oraz O ptakach Warszawy (1974). W latach 1975–1980 prowadził rubrykę ornitologiczną w harcerskiej gazecie Świat Młodych. Współorganizator amatorskiego ruchu ornitologicznego w Warszawie, gdzie przez ponad 30 lat kierował Kołem Warszawskiej Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego.

• Bolesław Jabłoński, Ewa Kucińska i Maciej Luniak Poradnik ochrony ptaków, ZG LOP, Warszawa 1979, ISBN 83-00-00871-3
• Maciej Luniak, Paweł Kozłowski, Wiesław Nowicki, Joanna Plit. Ptaki Warszawy: 1962-2000. IGiPZ PAN, Warszawa 2001. Dostęp do książki w repozytorium RCIN: Link
• Maciej Luniak. Dzikie życie w parkach miejskich - jak mu sprzyjać. Euro Pilot, Warszawa 2019. Dostęp do publikacji na stronie Zarządu Zieleni w Warszawie Link
• Maciej Luniak. Przed odlotem. O sobie i przyrodzie miasta. Multico, Warszawa 2023
• Maciej Luniak, pod jego redakcją naukową Przyroda Bielan warszawskich Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2010 i 2013
• Maciej Luniak, Ptaki Warszawy 1962-2000

Instytut Geografii i Przedstrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa 2001.

• Maciej Luniak. Przed odlotem. O sobie i przyrodzie miasta. Multico 2023.
• Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Wykaz pracowników – Maciej Luniak