Lutry

Ten artykuł dotyczy wsi w Polsce. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Lutry

wieś
kościół p.w.św.Marii Magdaleny i św.Walentego
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Kolno
Wysokość	148 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	418[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-311[3]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0478440
Położenie na mapie Polski Lutry
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lutry
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Lutry
Położenie na mapie gminy Kolno Lutry
54°00′34″N 20°53′49″E/54,009444 20,896944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Lutry (niem. Luthen, Lautern) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Kolno.

Do 1954 roku siedziba gminy Lutry. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lutry. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś warmińska nad Jeziorem Luterskim.

Nazwa wsi pochodzi od nazwiska Henryka Lutra – wójta krajowego. Wieś została założona ok. 1333–1342 r. przez wójta Henryka Lutra, jednak dokument lokacyjny nie zachował się. W 1346 r. Bruno Luter założył karczmę. Zasadźcami byli Henryk, Piotr i Mikołaj. Drugi akt lokacyjny był wystawiony przez biskupa Warmińskiego Henryka Sorboma w 1375 r. Mieszkańcy wsi byli zobowiązani do szarwarku na rzecz zamku w Jezioranach, który zniesiono w 1528 r. (przyczynił się do tego biskup warmiński Maurycy Ferber). W 1688 r. karczmę prowadził Michał Dost. Była ona wyposażona w jedną morgę ziemi uprawnej. W czasie wojen polsko-krzyżackich i szwedzkich wieś została zniszczona. W plebiscycie w 1920 r. głosowano za Prusami Wschodnimi (ok. 700 głosów). Po 1945 r., Lutry stały się wsią sołecką ze szkołą.

Spośród 174 budynków część uznano za zabytkowe. Szczególna jest zabudowa warmińska w postaci murowanych i częściowo drewnianych obiektów mieszkalnych i gospodarczych.

• Kościół parafialny św.św. Marii Magdaleny i Walentego, 1863, nr rej.: 3031 z 22.03.2000
• kapliczka przydrożna z pocz. XIX w., nr rej.: 634 z 12.10.1967
• cmentarz rzym.-kat., nr rej.: 3780 z 2.03.1987^[4].

Pierwszy kościół wybudowany w XIV w., spalił się w roku 1550. Po odbudowaniu konsekrowany był 18 kwietnia 1580 r. przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera pod wezwaniem Marii Magdaleny. Obecny kościół (neogotycki) wybudowano w 1863 r., otrzymał drugi tytuł św. Walentego był konsekrowany 3 czerwca 1893 r. przez biskupa Andrzeja Thiela. Parafia pw. Świętej Marii Magdaleny istnieje od 15 kwietnia 1375 r. Posiada wysoki szczyt i sześcioboczną wieżę zwieńczoną szczycikami i hełmem ostrosłupowym^[5].

Rzymskokatolicka Parafia św. Marii Magdaleny i św. Walentego w Lutrach należy do dekanatu Jeziorany archidiecezji warmińskiej. Kościół parafialny znajduje się w Lutrach. Od 2009 r. proboszczem parafii jest ks. Lech Kozikowski. Do parafii należą kaplice w Kikitach, Wągstach i Pierwągach. Wspólnota liczy około 1000 osób.

W XIV wieku roku biskup warmiński Henryk Sorbom zatwierdził wybudowanie kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Walentego. Po pożarze w 1550 roku świątynia w 1580 roku została ponownie konsekrowana przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera ku czci św. Marii Magdaleny.

Obecny kościół neogotycki (1860–1863) a konsekrował w 1893 roku biskup Andrzej Thiel, dodając mu tytuł św. Walentego. Wyposażenie wnętrza jest także neogotyckie. Przy kościele mieści się budynek, w którym przed wojną znajdowała się duża plebania^[6].

We wsi zlokalizowana jest szkoła oraz przedszkole. Szkoła w Lutrach istnieje od XVIII w. W Wiejskim Domu Kultury organizowane są różne spotkania, wystawy (stałe i tymczasowe), imprezy kulturalne. Funkcjonuje Ochotnicza Straż Pożarna i Zespół Opieki Zdrowotnej.

W 2017 roku nastąpiło otwarcie nowej Remizy Strażackiej, którą poświęcił proboszcz Kozikowski a otworzył Wójt gminy Kolno Henryk Duda^[7].

We wsi znajdują się gospodarstwo agroturystyczne, ośrodek turystyczny, karczma oraz trzy sklepy.

W okolicy znajduje się rezerwat kormoranów.

Liczba ludności wsi Lutry od XVIII wieku do dziś. Obecnie we wsi mieszka 18% dzieci i młodzieży, 63% pracujących dorosłych oraz 18% seniorów^[8].

• Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn, 1969. (s. 168)
• "Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (s. 51-52)
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 163
• JanJ. Chłosta JanJ., Słownik Warmii, Olsztyn: Wydawnictwo LITTERA, 2002, ISBN 83-914158-5-6, OCLC 830456403 . Brak numerów stron w książce

• Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego