Lebensraum

Lebensraum (z niem. przestrzeń życiowa) – niemieckie określenie wyrażające przekonanie że Niemcy są przeludnione, że Niemcom brakuje niezbędnej do życia przestrzeni, co jakoby usprawiedliwiać miało terytorialną ekspansję^[1].

Doktryna ta zawierała koncepcje rasistowskie^[2], nacjonalistyczne i szowinistyczne.

Termin pojawił się w XIX w. (zwł. po 1870 r. w publicystyce uzasadniającej roszczenia terytorialne); Friedrich Ratzel wprowadził go do geografii politycznej, Karl Haushofer z uczniami nadali mu podstawowe znaczenie w geopolityce; szeroki rozgłos zyskał po 1926 r. dzięki powieści Hansa Grimma Volk ohne Raum (Naród bez przestrzeni).

Projekty i pierwsze programy osadnictwa Niemców na wschodzie kosztem wypędzeń rodzimej populacji rozpoczęto w Niemczech już podczas I wojny światowej (np. koncepcja Mitteleuropa). Później z idei Lebensraum naziści wywiedli jako cel zdobycie dla Rzeszy terenów po Ural, gdzie po zwycięskiej wojnie miano osiedlić ludzi „krwi czysto nordyckiej”.

Teoria Lebensraum, jako alternatywa dla wyżywienia narodu poprzez handel światowy, została zarysowana przez Hitlera w jego (niepublikowanej za życia) drugiej, mniej znanej księdze z 1928 r., Das zweite Buch. Znajduje się tam również jej uzasadnienie^[3].

• Heartland
• Statyczna teoria zasobów

• Marian Zgórniak, „Lebensraum” w doktrynie politycznej i wojskowej III Rzeszy, „Studia Historyczne” R. 23, 1980, z. 4, s. 621–632
• Roman Z. Hrabar, „Lebensborn, czyli źródło życia”, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, 1975