Kuropatwa (zwyczajna)
| Perdix perdix[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg) Osobnik sfotografowany w Polsce | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kuropatwa (zwyczajna) | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kuropatwa (zwyczajna)[4] (Perdix perdix) – gatunek średniego, osiadłego ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Zamieszkuje niemal całą Europę oraz Azję Środkową. W górach może przebywać na 2600 m n.p.m. (na Kaukazie[5]). Wprowadzona do Ameryki Północnej. Populacja podlega znacznym wahaniom, liczebność ptaków zależy od ostrości zimy oraz pogody w czerwcu i lipcu, gdy wykluwają się pisklęta, które są bardzo wrażliwe na przemoknięcie i wychłodzenie.
W Polsce na początku XXI wieku nieliczny ptak lęgowy, głównie na niżu; lokalnie bywał średnio liczny[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono kilka podgatunków P. perdix[7]:
- P. p. perdix – południowa Skandynawia i Wyspy Brytyjskie do Bułgarii i Grecji.
- P. p. armoricana – zachodnia i południowa Francja.
- P. p. sphagnetorum – północno-wschodnia Holandia, północno-zachodnie Niemcy.
- P. p. hispaniensis – północno-wschodnia Portugalia i północna Hiszpania.
- P. p. italica – Włochy. Takson wymarły na wolności; planowana jest jego reintrodukcja na północy Włoch[8].
- P. p. lucida – Finlandia do Uralu i północnego Kaukazu.
- P. p. canescens – Turcja do Kaukazu i północno-zachodni Iran.
- P. p. robusta – Ural do południowo-zachodniej Syberii i północno-zachodnich Chin.
Kuropatwę introdukowano w Ameryce Północnej[5][2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Głowa i kark oliwkowoszare, policzki rude. Wierzch ciała szarobrunatny ze słabo zaznaczonymi rdzawymi i czarnymi poprzecznymi pręgami. Na barkach i skrzydłach niewielkie podłużne białe plamy. Spód i boki ciała szare z delikatnym, falistym rysunkiem, na bokach pionowe, szerokie rdzawe pręgi. Na białym brzuchu rdzawa plama w kształcie podkowy (u samic mniej wyraźna, często niekompletna). Sterówki rdzawobrązowe, lecz środkowa para szarobrunatna. Lotki płowe z ciemnorudymi plamami. Za okiem naga, pokryta brodawkami skóra, szczególnie rzucająca się w oczy w okresie godowym.
- Wymiary średnie
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Otwarte tereny trawiaste, współcześnie w dużej mierze rolnicze (obszary upraw, łąki i pastwiska)[5]. W zimie zamieszkują podobne siedliska[9].
- Gniazdo
- Na ziemi, dobrze ukryte w gęstej roślinności, wyściełane liśćmi[5]. Podczas wysiadywania w przypadku niebezpieczeństwa kuropatwa zrywa się dopiero w ostatniej chwili.
- Jaja
- Wyprowadza jeden lęg w roku. W kwietniu–czerwcu składa przeważnie 15–17 (ogólnie 4–24) jaj. Zdarza się, że po stracie lęgu wyprowadzany jest drugi (najpóźniej w sierpniu)[5].
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 23–25 dni przez samicę. W wychowywaniu młodych biorą udział obydwa ptaki z pary[5].
Najdłużej żyjąca kuropatwa, której wiek oznaczył człowiek, miała 5 lat[10].
- Pożywienie
- Pokarm roślinny, uzupełniany przez owady[2]. Bezkręgowce stanowią podstawę diety piskląt.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody kuropatwa nieprzerwanie od 1988 roku uznawana jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 3,9–7,6 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Obecnie w Polsce na liście zwierząt łownych. Okres polowań na kuropatwę trwa od 11 września do 21 października, a w drodze odłowu – do 15 stycznia[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[12]. W latach 2013–2018 liczebność populacji lęgowej na terenie kraju szacowano na 95–133 tysięcy par[13]. W 2015 wskazano, że przez poprzednie 12 lat liczebność kuropatwy w Polsce malała[9].
Filatelistyka
[edytuj | edytuj kod]Poczta Polska wyemitowała 28 lutego 1970 r. znaczek pocztowy przedstawiający parę kuropatw o nominale 7 zł, w serii Ptaki łowne. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Jerzy Desselberger. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 roku[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Perdix perdix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f McGowan, P.J.K. & Kirwan, G.M.: Grey Partridge (Perdix perdix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-16].
- ↑ a b Perdix perdix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phasianini Horsfield, 1821 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ a b c d e f Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 60, 228–229. ISBN 978-0-691-08908-9.
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 276. ISBN 83-919626-1-X. Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km², a średnio liczny – 10–100 par na 100 km².
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
- ↑ #BiodiversityManifesto: The LIFE PERDIX Project – Reintroduction of the Italian Grey Partridge in Italy. FACE, 2019-12-02. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
- ↑ a b Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 60. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Piotr Adamiok: Prawda o krukach. Echa Barlinka, 2004. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-13)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz.U. z 2023 r. poz. 99).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ Marek Jedziniak: Ptaki łowne. kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).