Krykały
55°04′38″N 27°13′34″E/55,077222 27,226111| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
155 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2155 |
| Tablice rejestracyjne |
2 |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
| 55°04′38″N 27°13′34″E/55,077222 27,226111
| |
Krykały (biał. Крыкалы; ros. Крикалы) – chutor na Białorusi, w rejonie postawskim obwodu witebskiego, około 25 km na wschód od Postaw.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego dobra Krykały były w II połowie XIX wieku dziedzictwem rodziny Abramowiczów herbu Jastrzębiec[1]. Ostatnią właścicielką majątku z tego rodu była Maria Abramowiczówna (zamordowana w 1918 roku). Po jej śmierci dobra te stały się własnością spokrewnionego z Abramowiczami Jana Oskierki (1871–1934). Jego córka Janina Oskierczanka (1906–1929), wychodząc za Lecha Jarocińskiego (1898–1935[2]) wniosła mu je w posagu. Po bezpotomnej śmierci tego małżeństwa ich krewni rozparcelowali je w 1938 roku[3][4].
Po II rozbiorze Polski w 1793 roku dobra te, wcześniej leżące na terenie województwa wileńskiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie powiatu wilejskiego (ujezdu) guberni wileńskiej. Po wojnie polsko-bolszewickiej Krykały wróciły do Polski, należały do gminy Duniłowicze. Początkowo gmina ta należała do powiatu wilejskiego. 7 listopada 1920 roku została przyłączona do nowo utworzonego powiatu duniłowickiego pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych[5]. 19 lutego 1921 roku wraz z całym powiatem weszła w skład nowo utworzonego województwa nowogródzkiego. 13 kwietnia 1922 roku gmina wraz z całym powiatem duniłowickim została przyłączona do objętej władzą polską Ziemi Wileńskiej[6], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie. 1 stycznia 1926 roku nazwę powiatu duniłowickiego zmieniono na powiat postawski[7]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[1][8][9][10][11].
W 1866 roku w folwarku mieszkały 52 osoby[1]. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwały tu 54 osoby, 38 było wyznania rzymskokatolickiego, a 16 prawosławnego. Jednocześnie 38 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 16 białoruską. Było tu 5 budynków mieszkalnych[12]. W 1931 roku w majątku mieszkały 53 osoby[8], w 2009 roku w wiosce Krykały – 5 osób[13].
W 1938 roku majątek należał do gromady Krykały gminy Duniłowicze[14].
W Krykałach urodził się ks. Mieczysław Bohatkiewicz, syn administratora majątku Lubienieckich[4].
Nieistniejący dwór
[edytuj | edytuj kod]
Zbudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku dwór spłonął w grudniu 1918 roku, podpalony przez lokaja planującego rabunek. Podpalił on rezydencję wraz z zamkniętymi w środku siostrami Marią i Ludwiką Abramowiczównymi, które zginęły w płomieniach[4].
Był to parterowy, drewniany dom o wysokim dachu. Ocalała stojąca obok oficyna o pięciu szerokich osiach z podwyższonym ryzalitem wejściowym w osi środkowej, z półkoliście zamkniętą wnęką na drzwi wejściowe i łamanym czterospadowym dachem. Z pożaru ocalał również lamus o niezmiernie interesującej architekturze. Był to piętrowy, drewniany budynek na planie kwadratu i szerokości pięciu osi. Dolna kondygnacja była wysoka, natomiast górna – niska. W przedniej części budynku był wgłębny portyk z dwiema masywnymi doryckimi kolumnami. Na płaskim dachu wyrastał niski belweder z szeregiem małych okien. Pawilon ten był niewątpliwie inspirowany architekturą budynków warszawskich Łazienek[3].
Również klasycystyczne w stylu były pozostałe budynki gospodarcze: stajnie, obory, dom administracji i służby. Wszystkie te zabudowania były otoczone kilkunastohektarowym parkiem krajobrazowym, położonym na siedmiu pagórkach[1][3].
Do dziś pozostały resztki zdziczałego parku[15][16] o powierzchni 15 ha oraz ruiny późnoklasycystycznych pawilonów dworskich bądź też budynków gospodarczych, młyna wodnego i przyczółki kamiennego mostku w parku[4][9][11].
Majątek Krykały został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Krykały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 746.
- ↑ Marek Minakowski, Wielka genealogia Marka Minakowskiego [online], www.wielcy.pl [dostęp 2017-12-02].
- ↑ a b c d Krykały, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 176–178, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c d Krykały. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 161–163, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
- ↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 3, poz. 24
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472
- ↑ a b Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1, Województwo wileńskie. T. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 38. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ a b Krykały na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ Krykały na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ a b Крикалы na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-12-02]. (ros.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 22.
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-12-02]. (ros.).
- ↑ Rozporządzenie Wojewody Wileńskiego z dnia 20 września 1938 roku. Załącznik.
- ↑ Крикалы, усадьба Абрамовичей, [w:] Анатолий Тарасович Федорук, Садово-парковое искусство Белоруссии, Mińsk: Ураджай, 1989, ISBN 5-7860-0086-9 [dostęp 2017-12-02] (ros.).
- ↑ Збор помнікаў гісторыі і культуры. Віцебская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1985, s. 326 [dostęp 2017-12-02] (biał.).