Koziorożec kaukaski

Koziorożec kaukaski
	Capra caucasica
	Güldenstädt i Pallas, 1783
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	wołowate
Podrodzina	koziorożce
Rodzaj	koziorożec
Gatunek	koziorożec kaukaski
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koziorożec kaukaski^[3]^[4]^[5] (Capra caucasica) – gatunek ssaka z rodziny wołowatych, występujący endemicznie w zachodniej części Kaukazu: w Gruzji, południowo-zachodniej Rosji^[2]^[6] i być może w Azerbejdżanie^[6] – na wysokości 800–4000 m n.p.m.^[2] (lub do 4200 m n.p.m.^[4]). Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zaliczyła go do gatunków zagrożonych wymarciem i umieściła w kategorii EN (endangered)^[2].

Systematyka

W oparciu o same badania morfologiczne gatunek koziorożec kaukaski był przez zoologów opisywany jako podgatunek Capra ibex (koziorożec alpejski)^[4]^[5]^[7]. W oparciu o przeprowadzone badania Capra caucasica jest przez systematyków wydzielana jako odrębny gatunek^[1]^[3]^[6], lecz trwają dyskusje czy jest kladem odrębnym w stosunku do gatunku koza bezoarowa (C. aegagrus)^[2]^[8].

Gatunek obejmuje trzy podgatunki^[6]^[3]:

C. c. caucasica Güldenstädt i Pallas, 1783 – Rosja^[2],
koziorożec walcorogi – C. c. cylindricornis (Blyth, 1841),
C. c. severtzovi Menzbier, 1888.

Wygląd

W zależności od pory roku sierść koziorożca kaukaskiego w części grzbietowej przyjmuje barwy od brudnożółtej, szarej lub rdzawoczerwonawobrązowej (latem) po ciemniejszy – szarobrązowy. U samców część czołowa jest ciemniejsza od pozostałych części ciała. Całkowita długość ciała samców – 165 cm (samic 120–140 cm^[9]), wysokość w kłębie – 109 cm, masa ciała samców – 96 kg^[7] (65–80 kg^[9]), a może także przekraczać 100 kg. Rogi, o średniej długości 48–118 cm, występują u obu płci, choć u samców są dużo większe. Samce charakteryzują się niewielką bródką^[7].

Kariotyp

Garnitur chromosomowy koziorożca kaukaskiego tworzy 30 par (2n=60) chromosomów^[7].

Tryb życia

Poza okresem godowym samce są samotnikami, samice żyją w grupach rodzinnych. W zimie koziorożce łączą się w stada i schodzą na niżej położone tereny^[4].

Rozmnażanie

Po ciąży trwającej 150–160 (lub 165–175) dni w okresie od maja do lipca rodzi się jedno młode. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat, samce – 4–5 lat, jednak samica rodzi pierwsze młode dopiero po osiągnięciu 3–4 lat. Umieralność wśród noworodków sięga 50% w pierwszym miesiącu życia. Projekt publikacji załączników CITES informuje, że zdaniem wielu badaczy koziorożec kaukaski żyje średnio 14–15 lat, z prawdopodobieństwem dożycia nawet ponad 20 lat. Inni cytowani zoolodzy uważają, że większość ze zwierząt żyjących na wolności nie dożywa 10–12 roku życia^[9].

Rozmieszczenie geograficzne

Koziorożec kaukaski jest endemitem zachodniej części pasma górskiego Kaukazu. Występuje w Gruzji, południowo-zachodniej Rosji^[2]^[6] i być może w Azerbejdżanie^[6] – na wysokości 800–4000 m n.p.m.^[2] (lub do 4200 m n.p.m.^[4]).

Ekologia

Koziorożec kaukaski jest roślinożercą, żywi się głównie trawą, lecz w skład jego diety wchodzi ponad sto zróżnicowanych gatunków roślin. Chętnie liże też sól występującą naturalnie w górach. Do drapieżników polujących na koziorożce kaukaskie należy wilk szary i ryś euroazjatycki, a w przeszłości także lampart plamisty (rzadko już spotykany na Kaukazie)^[2].

Zagrożenie

W 2004 roku łączna liczebność populacji koziorożców kaukaskich była szacowana na 5000–6000 osobników, lecz może być nieco mniejsza. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest kłusownictwo, presja ze strony człowieka i drapieżników oraz utrata siedlisk na skutek zajmowania pastwisk dla zwierząt gospodarskich (owiec i kóz domowych), a także ostre zimy. Do naturalnych przyczyn śmierci tych zwierząt zaliczane są także skutki schodzenia lawin śnieżnych. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zaliczyła koziorożce kaukaskie do gatunków zagrożonych wymarciem i umieściła je w kategorii EN (endangered)^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Capra caucasica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Capra caucasica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Capra caucasica. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 maja 2016]
↑ ^a ^b ^c ^d Francesca Parrini, James W. Cain (III), Paul R. Krausman. Capra ibex. „Mammalian Species”. 830, s. 1–12, 2008. (ang.).
↑ E. Y. Kazanskaya, M. V. Kuznetsova, A. A. Danilkin. Phylogenetic reconstructions in the genus Capra (Bovidae, Artiodactyla) based on the mitochondrial DNA analysis. „Animal Genetics”. 43 (2), s. 181-189, 2007. Springer. ISSN 1608-3369. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Consideration of proposals for amendment of appendices I and II), t. CoP1 7 Prop. XXX – p. 1, United Nations Environment Programm, 2016, s. 1-13 (ang.).

[itis-1] Capra caucasica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Capra caucasica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-3] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[ssaki-4] Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.

[kracz-5] Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[msw-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Capra caucasica. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 maja 2016]

[mammalian-7] Francesca Parrini, James W. Cain (III), Paul R. Krausman. Capra ibex. „Mammalian Species”. 830, s. 1–12, 2008. (ang.).

[Kazanskaya-8] E. Y. Kazanskaya, M. V. Kuznetsova, A. A. Danilkin. Phylogenetic reconstructions in the genus Capra (Bovidae, Artiodactyla) based on the mitochondrial DNA analysis. „Animal Genetics”. 43 (2), s. 181-189, 2007. Springer. ISSN 1608-3369. (ang.).

[prop-9] Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Consideration of proposals for amendment of appendices I and II), t. CoP1 7 Prop. XXX – p. 1, United Nations Environment Programm, 2016, s. 1-13 (ang.).

[1]