Przejdź do zawartości

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Haczowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
w Haczowie
Zabytek: nr rej. 3ZN z dnia 15 listopada 1948[1]
Ilustracja
Elewacja wschodnia
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Haczów

Adres

Haczów 603
36-213 Haczów

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Haczowie

Wezwanie

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła

Położenie na mapie gminy Haczów
Mapa konturowa gminy Haczów, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie”
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego
Mapa konturowa powiatu brzozowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie”
Ziemia49°40′13,10″N 21°53′24,88″E/49,670306 21,890244
Multimedia w Wikimedia Commons
Drewniane kościoły południowej Małopolski[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Kopia cudownej figury Matki Bożej Bolesnej Haczowskiej (w kaplicy bocznej)
Państwo

 Polska

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

1053

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2003
na 27. sesji

  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła – późnogotycki drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła, znajdujący się w miejscowości Haczów.

Kościół w Haczowie jest największym gotyckim drewnianym kościołem w Europie i jednocześnie jednym z najstarszych kościołów drewnianych konstrukcji zrębowej w Polsce. Został włączony do szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego (Trasa I – Krośnieńsko-Brzozowska).

W 2003 obiekt wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Kościół w Haczowie wzniesiony został w pierwszej połowie XV w. W 1494 ozdobiony monumentalną polichromią. Uszkodzony znacznie w czasie najazdu Tatarów w 1624. Następnie gruntownie odnowiony i rozbudowany. Powstała wówczas wieża–dzwonnica, wieżyczka na sygnaturkę, dodano soboty, wykonano koliste otwory okienne w nawie, zbudowano ziemny wał obronny. W czasie remontu w latach 1784–1789 powiększono zakrystię, zbudowano nowe soboty, do nawy dobudowano kaplicę Matki Boskiej fundacji Urbańskich, ufundowano nowe wyposażenie świątyni. Około 1864 położono nową polichromię. Po wybudowaniu nowego kościoła (w 1944 r.) stara świątynia stała opuszczona. W latach 1948–1980 administrowana była przez państwo. Od 1980 ponownie w posiadaniu parafii. Wówczas rozpoczęto kompleksowe prace renowacyjne. W 1999 została ukończona konserwacja gotyckich desek stropowych prowadzona przez Barbarę Czajkowską-Palusińską i Sławomira Stępnia, a w 2000 ukończono aranżację konserwatorską stropu w nawie kościoła według projektu prof. Gadomskiego i dr. Korneckiego. 13 listopada 2000 r. rekonsekrowano świątynię. W latach 2006–2009 trwała wymiana gontów dachowych[3][4].

Kościół znalazł się na wizerunku monet: 2- i 20-złotowych wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski 13 września 2006[3].

  • Elewacja południowa
    Elewacja południowa
  • Wnętrze
    Wnętrze
  • Widok ogólny
    Widok ogólny
  • Sklepienie głównej nawy
    Sklepienie głównej nawy

Architektura i wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]

Jest to największy w Polsce i w Europie drewniany gotycki kościół o powierzchni zabudowanej bez późniejszych kaplic i sobót 380 m², ściany konstrukcji zrębowej na kamiennym podmurowaniu zabezpieczone Lisicelisicami przed wyboczeniami, orientowany, trójdzielny[5]. Składa się z: prezbiterium o rozpiętości 9 m na planie wydłużonego prostokąta o trójbocznym zamknięciu z przylegającą od płn. zakrystią i kryptą pod nim; szerszej nawy o rozpiętości 12 m na rzucie zbliżonym do kwadratu z dobudowaną od płn. kaplicą Matki Boskiej Bolesnej oraz wieżą od strony zachodniej o silnie pochyłych ścianach z izbicą z ozdobnym ażurem[5]. Wieża nakryta dachem namiotowym zwieńczonym latarnią z cebulastą kopułką. Sanktuarium i korpus nawowy nakryte jednokalenicowym, dwuspadowym dachem z ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę. Kościół i wieżę obiegają soboty[3][4].

Wnętrze kościoła nakryte stropem płaskim, w korpusie z zakrzywieniami wspartymi na słupach, w nawie z fasetą. Ściana tęczowa o prostokątnym wykroju. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach.

Oprócz wartości architektonicznych duże znaczenie posiada unikatowa polichromia figuralna z 1494 r. (najprawdopodobniej najstarsza polichromia tego typu w Europie, stanowi też największy XV-wieczny zbiór malowideł figuralnych w Polsce) oraz późniejsza z ok. 1864[6].

Najcenniejsze wyposażenie kościoła to:

  • pierwotny późnobarokowy ołtarz główny z końca XVII w. z umieszczoną w nim gotycką rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem (I ćw. XVI w.), który znajduje się w nowej świątyni,
  • cztery ołtarze rokokowe z II połowy XVIII w.,
  • gotyckie rzeźby z XV w., w tym najcenniejsza pietà z 1400,
  • malowane krzyże konsekracyjne z I poł. XV w,
  • kamienna chrzcielnica z XVI w,
  • gotyckie portale, szczególnie jeden z misternymi okuciami drzwi[3][4].

Otoczenie

[edytuj | edytuj kod]

Teren kościoła otoczony jest drewnianym parkanem zadaszonym gontem. Na terenie placu kościelnego znajduje się drewniany zabytkowy spichlerzyk plebański[3].

W 2003 został umieszczony wraz z kościołami w Binarowej, Bliznem, Dębnie, Lipnicy Murowanej i Sękowej na liście światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO potwierdzając jego wartość w skali świata[6], z następującym uzasadnieniem: najstarszy, największy i najlepiej zachowany gotycki kościół drewniany konstrukcji zrębowej w Europie, praktycznie niezmieniony pod względem konstrukcyjnym, z bogatym wystrojem malarskim i rzeźbiarskim; czytelne nawarstwienia form architektonicznych i dekoracyjnych od XV do XIX w.

Kult maryjny

[edytuj | edytuj kod]

W kościele znajduje się kopia cudownej figury Matki Boskiej Bolesnej (oryginał w nowym kościele). Według legend ta pochodząca z ok. 1400 gotycka pietà „przyszła wodą” rzeki Wisłok (zapewne w czasie powodzi) i zatrzymała się pod starym drewnianym haczowskim kościołem. Mieszkańcy umieścili figurkę w nowej świątyni, a w zamian za to otrzymali Boską opiekę[7]. Figura została ukoronowana w Krośnie 10 czerwca 1997 przez papieża Jana Pawła II podczas jego pielgrzymki do Polski[4]. Intronizacji do kościoła haczowskiego koronowanej Piety dokonał kard. Józef Glemp 29 czerwca 1997 roku[8].

Numizmatyka

[edytuj | edytuj kod]

W 2006 roku wydano dwie monety okolicznościowe z wizerunkiem kościoła. Monety te miały nominały 2 zł i 20 zł (monetę o nominale 2 złote wyemitowano w nakładzie 1 000 000 sztuk, zaś monetę o nominale 20 złotych wyemitowano w nakładzie 64 000 sztuk). Monety te wchodzą w skład serii Zabytki Kultury Materialnej w Polsce[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2019-05-16].
  2. ↑ Wooden Churches of Southern Małopolska. [dostęp 2014-04-23]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e Krzysztof Zieliński: Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego. PRO CARPATHIA, Rzeszów 2015, s. 21–23. ISBN 978-83-61577-68-3.
  4. ↑ a b c d Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda: Kościoły drewniane Karpat i Podkarpacia. Wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2001, s. 176, 177. ISBN 83-85557-88-1.
  5. ↑ a b Ignacy Tłoczek, Polskie Budownictwo Drewniane, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Ossolineum, 1980, s. 132–134, ISBN 83-04-00678-2.
  6. ↑ a b KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. WNIEBOWZIĘCIA NMP I ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA HACZÓW. zabytek.pl. [dostęp 2021-04-29].
  7. ↑ Zabytkowy kościół haczowski. [dostęp 2011-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-28)]. (pol.).
  8. ↑ Grzegorz Polak, Święte, świętsze, najświętsze. Przewodnik po sanktuariach w Polsce. AGORA S.A. Warszawa 2013. str. 85; ISBN 978-83-268-1242-2
  9. ↑ Narodowy Bank Polski - Internetowy Serwis Informacyjny [online], www.nbp.pl [dostęp 2022-01-11] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce

Kulturowe
Przyrodnicze

Polska

  1. ↑ Wspólnie z Niemcami
  2. ↑ Wspólnie z Ukrainą
  3. ↑ Wspólnie z Białorusią
  4. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Haczowie&oldid=75456260”