Kościół św. Katarzyny w Bańskiej Szczawnicy

Kościół św. Katarzyny

Kostol svätej Kataríny

Państwo	Słowacja
Miejscowość	Bańska Szczawnica
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Historia Data rozpoczęcia budowy 1488 Data zakończenia budowy 1491 Data poświęcenia 1500
Dane świątyni Styl późnogotycki Liczba naw 1
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Kościół św. Katarzyny
Położenie na mapie Słowacji Kościół św. Katarzyny
48°27′32,4″N 18°53′34,0″E/48,459000 18,892778
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Katarzyny (tzw. „słowacki”; słow. Kostol svätej Kataríny) – zabytkowy kościół obrządku rzymskokatolickiego w Bańskiej Szczawnicy na Słowacji.

Kościół znajduje się w historycznym centrum miasta, w trójkącie wyznaczonym przez Plac Świętej Trójcy (słow. Námestie Svätej trojice) i Plac Ratuszowy (słow. Radničné námestie).

Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny został zbudowany w latach 1488–1491, jako kolejna świątynia w rozwijającym się mieście. Prace nad wystrojem kościoła trwały do 1500 roku, wtedy też został on poświęcony^[1]. W 1555 r. został kościołem parafialnym. W XVI w. dobudowana została górna kruchta i okrągła wieża ze schodami prowadzącymi na chór^[1]. W roku 1776 została dobudowana kaplica św. Jana Nepomucena^[2]. W latach 1580–1672 kościół użytkowany był przez ewangelików. W 1658 roku zaczęto odprawiać w nim msze w języku słowackim, dlatego do świątyni przylgnęła nazwa „kościoła słowackiego” – jako kontra dla „niemieckiego” kościoła Wniebowzięcia Marii Panny. Pod koniec XIX wieku budynek został regotyzowany^[3].

Późnogotycki kościół otrzymał formę budowli jednonawowej, z wielobocznym zamknięciem po stronie wschodniej i z szeregiem kaplic po bokach korpusu nawowego. Trójprzęsłowa nawa otwarta została ku kaplicom ostrołukowymi arkadami, a same kaplice zostały nakryte sklepieniami sieciowymi o różnych kompozycjach. Dwa przęsła korpusu oraz zamknięcie zwieńczono sklepieniem gwiaździstym, których żebra spływają na figuralne wsporniki. Z uwagi na pochyłość gruntu dodatkowo zagrożonego osuwaniem z powodu usytuowania kościoła nad sztolniami górniczymi, wydrążonymi płytko pod Placem Świętej Trójcy, nie było możliwe postawienie rozbudowanego systemu filarów i przypór, dlatego funkcję odciążającą ściany jedynej nawy częściowo przejął otaczający ją ciąg kaplic bocznych. Nie wzniesiono również wież, a jedynym akcentem na zewnątrz bryły stała się okrągła w rzucie klatka schodowa wbudowana w aneks oraz sygnaturka na dwuspadowym dachu. Pod kościołem umieszczona została krypta, w której chowano bogatych i ważnych mieszczan^[3].

Główny ołtarz jest barokowy z roku 1727, pozostałe ołtarze są neogotyckie lub neobarokowe^[1]. Najcenniejszym elementem dekoracji wnętrza świątyni są zachowane we fragmentach malowidła na południowej ścianie prezbiterium, odkryte podczas prac rekonstrukcyjnych w latach 70. XX w. Wykonane techniką mieszaną (częściowo jako freski, częściowo na sucho), przedstawiają sceny Sądu Ostatecznego. Należą do największych tego rodzaju dzieł na Słowacji. Z pierwotnego późnogotyckiego wyposażenia świątyni zachowała się wykonana z lipowego drewna^[1] rzeźba Madonny z 1506 r., pochodząca prawdopodobnie z głównego ołtarza, gdzie stała razem z figurami św. Katarzyny i św. Barbary (obecnie w muzeum w Starym Zamku)^[2]. Po przemalowaniu w XIX w. umieszczona na ścianie kościoła. Poza tym zachował się krzyż z przełomu XV i XVI w. (w bocznej kruchcie) oraz bogato zdobiona kamienna, późnogotycka chrzcielnica^[1] z XVI w.

• 
  Widok od strony prezbiterium
• 
  Widok od strony Placu Św. Trójcy
• 
  Kościół św. Katarzyny – rzut
• 
  Kościół św. Katarzyny – przekrój
• 
  Sklepienie gwiaździste nad prezbiterium
• 
  Gotyckie okno jednej z trzech kaplic północnych