Kienesa w Łucku
50°44′52″N 25°19′28″E/50,747778 25,324444
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Data budowy |
1814 |
| Data zniszczenia |
1972 |
| Dane świątyni | |
| Budulec |
drewno |
| Stan obecny |
nieistniejąca |
Położenie na mapie Łucka  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |
| 50°44′52″N 25°19′28″E/50,747778 25,324444
| |
Kienesa w Łucku – istniejąca do 1972 w Łucku, ostatnia w Europie drewniana kienesa karaimska. Znajdowała się przy ulicy Karaimskiej, nad brzegiem Styru.
Historia
[edytuj | edytuj kod]O istnieniu w Łucku dwóch odrębnych synagog – rabanickiej i karaimskiej – mówi już przywilej z 22 grudnia 1506[1]. Kolejna kienesa powstała w mieście prawdopodobnie po 1633 roku[2]. Późniejszą, tutaj opisywaną, wzniesiono po pożarze w 1814[3]. Podczas I wojny światowej została znacznie uszkodzona, a w 1918 obrabowana przez wojska austriackie[4]. Wiadomo, że zrabowano wtedy z niej bogate wyposażenie[2]. Odrestaurowano ją w latach 1924-1926 z zasiłku polskich służb konserwatorskich, co zostało upamiętnione polsko-hebrajskim napisem wewnątrz nawy[3].
Władze radzieckie zamknęły świątynię dla kultu religijnego i zamieniły na magazyn[3]. Spłonęła podczas pożaru w 1972 roku[4].
Architektura i wystrój
[edytuj | edytuj kod]Nakryta była podwójnie łamanym dachem, charakterystycznym dla budownictwa staropolskiego[3]. Jej wnętrze prezentowało się bardzo bogato. Zdobiły je, wykonane prawdopodobnie około 1840, polichromie z motywami roślinnymi i elementami pejzażu[5].
Znajdujący się na wschodniej ścianie renesansowy echał, mogący pochodzić jeszcze z XVII stulecia, nawiązywał do wzorów dawnej sztuki polskiej, był trójkondygnacyjny z korynckimi kolumienkami po bokach[5].
Do czasu rabunku dokonanego przez austriackich żołnierzy świątynia była wyposażona w stare gdańskie świeczniki, kryształowe żyrandole, cenne tkaniny, rzeźbione kolumny[2].
Obszerny opis świątyni wraz z rysunkami sporządził w 1912 malarz Józef Teofil Smoliński[6]. Opisywał on wystrój kienesy w następujący sposób:
Bożnica ma formę czworoboku, z dwuspadkowym dachem (mansard), pokrytym gontami. Obszerny przedsionek z osobnem pojedyńczem pokryciem ma takież jak i synagoga ściany, oszalowane pionowo kładzionemi deskami.
Wewnątrz urządzenie tej świątyni w dekoracyjności swej przeładowane ozdobami w charakterze niby wschodnim, przypomina dzisiejsze Żydowskie domy modlitwy. Naprzeciwko drzwi wchodowych na plaszczyźnie ściany wschodniej, na wysoko podniesionych skabelonach, umieszczony jest ołtarz (Pechałl) w stylu odrodzenia z końca XVI w.; składa się on z trzech kondygnacyi z kolumnami korynckiemi dobrze rzeźbioną ornamentyką, wiązącą się z całością konstrukcyjną budowy ołtarzowej. W kondygnacyach ołtarza są zamykane wnęki, mieszczące starsze pergaminowe zwoje pisma świętego. Na drzwiczkach i tarczy hebrajskie cytaty z biblii świętej. Cały ołtarz jest dość gustownie polichromowany. W cyboryum o bogato rzeźbionych drzwiczkach, zakrywanych firanką (Travella), w dużej wnęce mieszczą się rodały w aksamitnych futerałach z wzorzystemi jedwabnemi oslonami (Parochet); są one przyozdobione srebrnemi wotywnemi tablicami trybowanemi i cyzelowanemi, z XV do XVIII wieku, z takiemiż srebrnymi filigranowymi wskaźnikami do odczytywania rodałów. Na wierzchu są nałożone dwie korony, wyrobione artystycznie ze srebra w stylu odrodzenia i baroku XVII i XVIII w. Po obu stro-nach, na stoliczkach empirowych stoją siedmioramienne świeczniki, zapalane przy pewnych uroczystościach[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jan Tyszkiewicz: Dzieje Karaimów w państwie polsko-litewskim do końca XV wieku i ich związki z Krymem. W: Beata Machul-Telus (red.): Karaimi. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012, s. 23, seria: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. ISBN 978-83-7666-143-8.
- ↑ a b c Ołeksandr Kotys: Karaj Awazy: hołos karajima z Łućka. ВолиньPost, 2012-09-24. [dostęp 2015-01-28]. (ukr.).
- ↑ a b c d Mariusz Pawelec: Obecność tematyki karaimskiej w kulturze i nauce polskiej. W: Beata Machul-Telus (red.): Karaimi. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012, s. 101, seria: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. ISBN 978-83-7666-143-8.
- ↑ a b Szymon Pilecki: Karaimskie życie rodzinne, społeczne i religijne okresu międzywojennego, czas wojny, decyzje o przyjeździe do Polski. W: Beata Machul-Telus (red.): Karaimi. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012, s. 37, seria: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. ISBN 978-83-7666-143-8.
- ↑ a b Mariusz Pawelec: Obecność tematyki karaimskiej w kulturze i nauce polskiej. W: Beata Machul-Telus (red.): Karaimi. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012, s. 102, seria: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. ISBN 978-83-7666-143-8.
- ↑ Józef Smoliński. Karaimi i bożnica ich w Łucku. „Ziemia”. nr 3-8/1912.
- ↑ Józef Smoliński. Karaimi i bożnica ich w Łucku. „Ziemia”. nr 8/1912. s. 117-118.
