Kangur górski

Kangur górski
	Osphranter robustus
	(Gould, 1841)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Plemię	Macropodini
Rodzaj	Osphranter
Gatunek	kangur górski
Synonimy
	Macropus (Petrogale) robustus Gould, 1841; Osphranter (?) isabellinus Gould, 1842; Macropus erubescens P.L. Sclater, 1870; Osphranter crebescens: F.G. Waterhouse, 1876; Macropus robustus cervinus O. Thomas, 1900; Macropus robustus woodwardi O. Thomas, 1901; Macropus robustus alligatoris O. Thomas, 1904; Macropus argentatus W. Rothschild, 1905; Macropus magnus W. Rothschild, 1905; Macropus hagenbecki W. Rothschild, 1907; Macropus robustus alexandriae E. Schwarz, 1910; Macropus robustus reginae E. Schwarz, 1910; Macropus robustus rubens E. Schwarz, 1910; Macropus robustus bracteator O. Thomas, 1911;
Podgatunki
	O. r. robustus (Gould, 1840); O. r. erubescens (Sclater, 1870); O. r. isabellinus (Gould, 1842); O. r. woodwardi (O. Thomas, 1901);
	O. r. robustus (Gould, 1840); O. r. erubescens (Sclater, 1870); O. r. isabellinus (Gould, 1842); O. r. woodwardi (O. Thomas, 1901);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kangur górski^[15]^[16]^[17] (Osphranter robustus) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae). Roślinożerny. Zamieszkuje tereny Australii^[16].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1841 roku brytyjski przyrodnik John Gould nadając mu nazwę Macropus (Petrogale) robustus^[1]. Miejsce typowe to „szczyt łańcuchów górskich w interiorze Nowej Południowej Walii”, w Australii^[1]^[18]^[19]^[20]. Okaz typowy (lektotyp) to skóra i uszkodzona czaszka dorosłoego samca (sygnatura BMNH 41.1099) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[21]^[22]; okaz zebrany przez Johna Gilberta^[23].

Wykazuje znaczne zróżnicowanie morfologiczne i genetyczne w całym swoim zasięgu występowania^[20]. Niektóre z wymienionych podgatunków są bardzo zmienne i potrzebne są kompleksowe badania genetyczne i morfologiczne^[20].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki^[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
O. r. erubescens	Macropus erubescens	P.L. Sclater, 1870	Jezioro Hope, 200 mi (322 km) w głąb lądu od Port Augusta, Australia Południowa, Australia^[24].	Samica, obecnie prawdopodobnie zaginął^[24].
O. r. isabellinus	Osphranter (?) isabellinus	Gould, 1842	Wyspa Barrowa, Australia Zachodnia, Australia^[25].	Skóra (trofeum bez nóg i ogona) samca (sygnatura BMNH 41.10.12.5) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[25]^[26]; okaz zakupiony przez kapitana Johna Stokesa (późniejszego admirała) z HMS Beagle i przesłany do Londynu^[2].
O. r. woodwardi	Macropus robustus woodwardi	O. Thomas, 1901	Grant Range, w pobliżu rzeki Fitzroy, Australia Zachodnia, Australia^[27].	Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH 0.6.1.1) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[27]^[28]; okaz zebrany przez Johna Tunneya^[6]^[28].

Etymologia

Osphranter: gr. οσφραντηριος osphrantērios „wietrzący, węszący”^[29].
robustus: łac. robustus „potężny, silny, krzepki”, od robur, roboris „twarde drewno”^[30].
erubescens: łac. erubescens, erubescentis „nieco czerwonawy, zawstydzony, zaczerwienieny”, od erubescere „zaczerwienić się”^[31].
isabellinus: nowołac. isabellinus „w kolorze isabelinowym, szaro-żółty”, od fr. Isabelle „Izabela”, od hiszp. Isabella „Izabela”^[32].
woodwardi: Bernard Henry Woodward (1846–1912), brytyjsko-australijski geolog i paleontolog^[33].

Zasięg występowania

Kangur górski występuje w zależności od podgatunku^[20]:

O. robustus robustus – wschodnia Australia, z wyłączeniem większości Wiktorii.
O. robustus erubescens – śródlądowa zachodnia, środkowa i wschodnia Australia.
O. robustus isabellinus – Wyspa Barrowa, Australia Zachodnia.
O. robustus woodwardi – północno-zachodnia Australia.

Budowa ciała

Kangur górski ma charakterystyczny wygląd. Tył ciała w porównaniu z przednią częścią jest potężnie rozwinięty. Przednie kończyny krótkie, głowa mała, stosunkowo duże uszy. Tylne kończyny i ogon długie i silne. Sierść gęsta, szara w części wierzchniej, zaś biaława pod spodem. Samice są jaśniej ubarwione niż samce. Dymorfizm płciowy jest także wyraźnie widoczny w wymiarach przedstawicieli obu płci. Samice są wyraźnie mniejsze^[16].

**Wymiary anatomiczne**
(M. Eldridge & G. Coulson)^[34]^[35]
Część ciała	wymiar (przedział) – samice	wymiar (przedział) – samce
tułów z głową	57,3–83,1 cm	58,7–108,5 cm
ogon	53,4–74,9 cm	55,1–90,1 cm
masa ciała	do 28 kg podgatunek isabellinus 8,6 kg	do 60 kg podgatunek isabellinus 18,1 kg

Kangur górski zwykle funkcjonuje w pozycji półwyprostowanej i wspiera się wówczas wyłącznie na tylnych kończynach i ogonie. Podczas żerowania jest powolny. Porusza się wówczas na czterech kończynach i podpiera się ogonem. Podczas biegu posługuje się wyłącznie tylnymi kończynami, podczas gdy kończyny przednie są opuszczone w kierunku brzucha. Końcówka ogona pomaga w balansowaniu i utrzymaniu równowagi^[16].

Tryb życia

Żeruje wieczorem, kiedy temperatura otoczenia jest niższa. Prowadzi samotniczy tryb życia. Wytrzymuje przez długi czas bez dostępu do wody, nawet podczas znacznych upałów. Może się bez niej obyć nawet przez 2-3 miesiące. Jednak w poszukiwaniu wody potrafią kopać głębokie doły^[16]

Termin rozrodu uzależniony jest od opadów deszczu. Po trwającej 30 do 40 dni ciąży samica rodzi 1 młode. Kangury górskie osiągają dojrzałość płciową w drugim roku życia. Żyją 15 do 20 lat^[16].

Ekologia

Kangur górski jest roślinożerny. Pożywienia się różnymi gatunkami traw i krzewów^[14]. Zamieszkuje tereny górskie, skaliste. Schronienia przed upałami szuka czasem w jaskiniach^[16]^[14].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[14]. W skład populacji z wyspy Barrowa wchodzi około 1800 osobników^[14].

Uwagi

↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Macropus erubescens P.L. Sclater, 1870.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d J. Gould. On Five new Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 92, 1840. (ang.).
↑ ^a ^b J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 81, 1841. (ang.).
↑ P.L. Sclater. On additions to the menagerie in February 1870. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 126, 1870. (ang.).
↑ F.G. Waterhouse: The fauna of South Australia. W: W. Harcus (red.): South Australia: Its History, Resources and Productions. London: Sampson, Low, Marston, Searle & Ringington, 1876, s. 284. (ang.).
↑ O. Thomas. Exhibition of, and remarks upon, a skin of a new Species of Kangaroo, proposed to be called Macropus bedfordi. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 113, 1900. (ang.).
↑ ^a ^b O. Thomas. On some kangaroos and bandicoots from Barrow Island, North-west Australia, and the adjoining mainland. „Novitates zoologicae”. 8, s. 395, 1901. (ang.).
↑ O. Thomas. On a collection of mammals made by Mr J.T. Tunney in Arnhem Land, Northern Territory of South Australia. „Novitates zoologicae”. 11, s. 224, 1904.
↑ ^a ^b L.W. Rothschild. Notes on two kangaroos from the 'Northern Territory of South Australia,' with descriptions of a new species. „Novitates zoologicae”. 12, s. 509, 1905. (ang.).
↑ L.W. Rothschild. Further notes on Macropus magnus. „Novitates zoologicae”. 14, s. 333, 1907.
↑ Schwarz 1910 ↓, s. 102.
↑ Schwarz 1910 ↓, s. 103.
↑ Schwarz 1910 ↓, s. 99.
↑ O. Thomas. A new Kangaroo from the Northern Territory of Western Australia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 7, s. 609, 1911. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e M.M. Ellis M.M. i inni, Macropus robustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-23] (ang.).
↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 123, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Osphranter) robustus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-23].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Osphranter robustus (Gould, 1840). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102–105. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).
↑ Subspecies Osphranter robustus robustus (Gould, 1841). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ 1841.1099. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Subspecies Osphranter robustus erubescens (Sclater, 1870). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Subspecies Osphranter robustus isabellinus (Gould, 1842). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ 1841.10.12.5. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Subspecies Osphranter robustus woodwardi (Thomas, 1901). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b 1900.6.1.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 486, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, robustus [dostęp 2023-08-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, erubescens [dostęp 2023-08-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, isabellinus [dostęp 2023-08-13] .
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 451. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–728. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

E. Schwarz. Die grossen Känguruhs und ihre geographischen Formen. „Novitates zoologicae”. 17, s. 86–109, 1910. (niem.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[4] Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Macropus erubescens P.L. Sclater, 1870.

[Gould1841-1] J. Gould. On Five new Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 92, 1840. (ang.).

[Gould1842-2] J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 81, 1841. (ang.).

[Sclater-3] P.L. Sclater. On additions to the menagerie in February 1870. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 126, 1870. (ang.).

[wat-5] F.G. Waterhouse: The fauna of South Australia. W: W. Harcus (red.): South Australia: Its History, Resources and Productions. London: Sampson, Low, Marston, Searle & Ringington, 1876, s. 284. (ang.).

[Thomas1900-6] O. Thomas. Exhibition of, and remarks upon, a skin of a new Species of Kangaroo, proposed to be called Macropus bedfordi. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 113, 1900. (ang.).

[Thomas1901-7] O. Thomas. On some kangaroos and bandicoots from Barrow Island, North-west Australia, and the adjoining mainland. „Novitates zoologicae”. 8, s. 395, 1901. (ang.).

[Thomas1904-8] O. Thomas. On a collection of mammals made by Mr J.T. Tunney in Arnhem Land, Northern Territory of South Australia. „Novitates zoologicae”. 11, s. 224, 1904.

[Rothschild1905-9] L.W. Rothschild. Notes on two kangaroos from the 'Northern Territory of South Australia,' with descriptions of a new species. „Novitates zoologicae”. 12, s. 509, 1905. (ang.).

[Rothschild1907-10] L.W. Rothschild. Further notes on Macropus magnus. „Novitates zoologicae”. 14, s. 333, 1907.

[CITEREFSchwarz1910[https://www.biodiversitylibrary.org/page/3108764_102]-11] Schwarz 1910 ↓, s. 102.

[CITEREFSchwarz1910[https://www.biodiversitylibrary.org/page/3108765_103]-12] Schwarz 1910 ↓, s. 103.

[CITEREFSchwarz1910[https://www.biodiversitylibrary.org/page/3108557_99]-13] Schwarz 1910 ↓, s. 99.

[Thomas1911-14] O. Thomas. A new Kangaroo from the Northern Territory of Western Australia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 7, s. 609, 1911. (ang.).

[iucn-15] M.M. Ellis M.M. i inni, Macropus robustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-23] (ang.).

[Kraczkiewicz-16] Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[Kowalski&inni-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 123, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Cichocki&inni-18] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-19] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Osphranter) robustus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-23].

[mdd-20] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Osphranter robustus (Gould, 1840). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[Burgin&inni-21] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102–105. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[tho-22] O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).

[afd1-23] Subspecies Osphranter robustus robustus (Gould, 1841). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[nhm-24] 1841.1099. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[afd2-25] Subspecies Osphranter robustus erubescens (Sclater, 1870). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[afd3-26] Subspecies Osphranter robustus isabellinus (Gould, 1842). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[nhm2-27] 1841.10.12.5. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[afd4-28] Subspecies Osphranter robustus woodwardi (Thomas, 1901). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[nhm3-29] 1900.6.1.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[Palmer-30] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 486, 1904. (ang.).

[31] The Key to Scientific Names ↓, robustus [dostęp 2023-08-13] .

[32] The Key to Scientific Names ↓, erubescens [dostęp 2023-08-13] .

[33] The Key to Scientific Names ↓, isabellinus [dostęp 2023-08-13] .

[Beolens&inni-34] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 451. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[Eldridge&Coulson-35] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 726–728. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-36] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 68. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]