Kaikhosru Shapurji Sorabji

Kaikhosru Shapurji Sorabji
Leon Dudley Sorabji
	; Kaikhosru Shapurji Sorabji (około 1950)
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1892 ; Chingford(inne języki)
Data i miejsce śmierci	15 października 1988 ; Winfrith Newburgh
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	pianista, kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Kaikhosru Shapurji Sorabji (ur. jako Leon Dudley Sorabji^[1] 14 sierpnia 1892 w Chingford(inne języki)^[2] (Londyn), zm. 15 października 1988^[2] w Winfrith Newburgh^[3]) – brytyjski kompozytor, krytyk muzyczny, pianista.

Życiorys

Jego ojciec był Parsem, a matka Madeline Matilda Worthy^[3] – Angielką^[4]. Dawniej sądzono, że matka była pochodzenia sycylijsko-hiszpańskiego^[2]^[5]. W młodości zainteresował się pochodzeniem swojego ojca i z tego powodu zmienił swoje imię^[2]. Kształcił się z wiedzy ogólnej i pod względem muzycznym głównie prywatnie^[5]. W młodości najbardziej cenił twórczość Aleksandra Skriabina, był na jego dwóch londyńskich koncertach, wywarły one na nim bardzo duże wrażenie^[6]. Rozpoczął komponowanie krótko po śmierci Skriabina, tj. w 1915 roku^[6]. W 1919 roku spotkał Ferruccia Busoniego^[7]. Interesowała go jemu współczesna muzyka klasyczna, zdobywał wówczas trudno osiągalne partytury dzieł Claude’a Debussy’ego, Gustava Mahlera, Siergieja Rachmaninowa, Arnolda Schönberga, Aleksandra Skriabina^[5].

Był wirtuozem fortepianu^[4], pierwszy udokumentowany recital dał 2 listopada 1920 roku w Mortimer Hall w Londynie, zagrał wówczas Sonatę nr 1 na fortepian (1919)^[3]; postrzegano go jako osobę ekscentryczną^[2]. Zaprzestał koncertowania w 1936 roku^[4]. Od 1940 do 1976 nie pozwalał na wykonywanie oraz publikację swoich utworów, dostępne były wyłącznie jego prywatne nagrania^[2]. W 1976 roku pozwolenie na wykonywanie jego dzieł otrzymali tylko Michael Habermann(inne języki) i Yonty Solomon(inne języki)^[2]. Solomon wykonał w Londynie serię recitali z muzyką Sorabjiego, czym przyczynił się do wzrostu popularności jego twórczości^[2].

Większe zainteresowanie jego muzyką rozpoczęło się od lat 70. XX wieku, wykonywali ją m.in. Christopher Berg(inne języki), Kevin Bowyer(inne języki), Michael Habermann(inne języki), Marc-André Hamelin, John Ogdon, Jonathan Powell(inne języki), Fredrik Ullén(inne języki)^[4].

Pisał jeden list raz na trzy dni od 1915 do 1985 roku; możliwe, że napisał dziesiątki tysięcy listów, pisał je m.in. do kompozytora Erika Chisholma czy Franka Hollidaya (ur. 1912)^[8].

Zmarł w Winfrith Newburgh^[3]. Został pochowany na Corfe Castle Cemetery^[3].

W 1988 roku powołano fundację The Sorabji Archive(inne języki), które gromadzi m.in. rękopisy kompozytora^[3] oraz jemu poświęconą literaturę przedmiotową i podmiotową^[9]. Wszystkie prawa autorskie do dzieł kompozytora przysługują tejże fundacji^[9]. Marc-André Roberge napisał jego biografię pt. Opus sorabjianum: The Life and Works of Koikhosru Shapurji Sorabji (wyd. Sorabji Archive, 2013)^[10].

Poglądy i życie prywatne

Był osobą religijną, interesował się chrześcijaństwem, buddyzmem i hinduizmem^[11]. W 1915 roku napisał w liście, że jest niemalże buddystą^[12]. Interesował się także zaratusztrianizmem, ale nie praktykował tej religii^[12]. Najbliżej było mu do rzymskiego katolicyzmu, ale nie był praktykującym katolikiem^[13].

Był osobą homoseksualną^[12], ale było to utrzymywane w sferze prywatnej do końca jego życia^[12] z uwagi na nielegalność aktów homoseksualnych w Anglii przez większość jego życia; raz zresztą był z tego powodu szantażowany^[13]. Mieszkał z Reginaldem Normanem Bestem (ur. 1909, zm. 1988^[3]) od 1956 roku do 6 lipca 1988 roku w Corfe Castle^[3].

Większość życia spędził w Anglii^[2]. Mieszkał głównie w Londynie i South Dorset, w dobrowolnej izolacji, która pozwalała mu tworzyć bez przeszkód^[2]. Pod koniec życia przeniósł się do Christmas Close Hospital w Wareham (1986–1987), a ostatnie dwa lata spędził w Marley House Nursing Home w Winfrith Newburgh^[3].

Twórczość

Jego wczesna twórczość pozostawała pod wpływem impresjonizmu^[4]. Wpłynęły na niego: muzyka chińska, irańska i indyjska^[4]. W swoich dłuższych utworach wykorzystywał politonalność i polirytmię^[4]. Bardzo płodny okres jego działalności kompozytorskiej przypadł na lata 10. i 20. XX wieku^[4]. Kulminacją jego pianistycznej działalności kompozytorskiej jest jego najbardziej znane dzieło – jednoczęściowe Opus clavicembalisticum(inne języki) z 1930 roku^[2], którego partytura zajmuje 250 stron, a wykonanie zajmuje około 5 godzin^[4] (w 1930 roku było to najdłuższe na świecie dzieło na fortepian^[14]). W opinii samego kompozytora było to najważniejsze fortepianowe dzieło od czasu Kunst der Fuge J.S. Bacha^[1]. Nie jest to jego najdłuższe dzieło – wykonanie Wariacji symfonicznych na fortepian zajmuje 9 godzin^[14], partytura symfonii „Jami” ma blisko 1000 stron^[2], a partytura do Messa alta Sinfonica z 1961 roku obejmuje 1001 stron^[4].

Pisał jako krytyk muzyczny dla „The New Age(inne języki)” i „The New English Weekly(inne języki)” do czasu przejścia na emeryturę w 1945 roku^[5]. W swojej książce Around music z 1932 roku przywołał twórczość wówczas zapomnianego Charlesa-Valentina Alkana^[11].

Dzieła muzyczne (wybór)

8 koncertów fortepianowych (z lat 1916–1928)^[4]
4 sonaty fortepianowe (z lata 1919–1929)^[4]
In the Hothouse na fortepian (1919)^[4]
Symfonia na fortepian, orkiestrę, chór i organy (1922)^[4]
Jardin Parfumé na fortepian (1923)^[4]
Opus clavicembalisticum(inne języki) (1930)^[4]
Wariacje symfoniczne na fortepian (1935–1937)^[14]
6 symfonii fortepianowych (z lat 1939–1976)^[4]
Sequentia cyclica super Dies irae(inne języki) (1948–1949)^[3]
Messa alta Sinfonica na solistów, chór mieszany, organy i orkiestrę (1961)^[4]
Villa Tasca: Mezzogiorno siciliano—Evocazione nostalgica e memoria tanta cara e preziosa del giardino meraviglioso, splendido, tropicale (1979-80)^[3]
Opus secretum na fortepian (1981)

Publikacje książkowe

Around music (1932)^[2]
Mi Contra Fa: The Immoralisings of a Machiavellian Musician (1947)^[4]^[2]

Przypisy

↑ ^a ^b HughH. MacDiarmid HughH., The Company I've Kept, University of California Press, s. 38 [dostęp 2024-12-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Kaikhosru Shapurji Sorabji, „Britannica Biographies”, 9 kwietnia 2024, s. 1 [dostęp 2024-12-14] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Sorabji Resource Site: Illustrations [online], roberge.mus.ulaval.ca [dostęp 2024-12-15] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Nicole V.N.V. Gagné Nicole V.N.V., Historical Dictionary of Modern and Contemporary Classical Music, Rowman & Littlefield, 17 lipca 2019, s. 331, ISBN 978-1-5381-2298-3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d The Sorabji Archive — Biography — A short biography [online], sorabji-archive.co.uk [dostęp 2024-12-15] .
↑ ^a ^b RobertR. Rimm RobertR., The Composer-pianists: Hamelin and The Eight, Hal Leonard Corporation, 2002, s. 38, ISBN 978-1-57467-072-1 [dostęp 2024-12-15] (ang.).
↑ PaulP. Fleet PaulP., Musics with and after Tonality: Mining the Gap, Routledge, 30 grudnia 2021, s. 14, ISBN 978-0-429-83753-1 [dostęp 2024-12-14] (ang.).
↑ PaulP. Rapoport PaulP., Sorabji: A Critical Celebration, Routledge, 5 lipca 2017, s. 297-298, 317, ISBN 978-1-351-54820-5 (ang.).
↑ ^a ^b The Sorabji Archive — Archive — About the Sorabji Archive [online], www.sorabji-archive.co.uk [dostęp 2024-12-15] .
↑ LornaL. Fitzsimmons LornaL., CharlesCh. McKnight CharlesCh., The Oxford Handbook of Faust in Music, Oxford University Press, 2019, XVIII, ISBN 978-0-19-993518-5 [dostęp 2024-12-14] (ang.).
↑ ^a ^b RobertR. Rimm RobertR., The Composer-pianists: Hamelin and The Eight, Hal Leonard Corporation, 2002, s. 17, ISBN 978-1-57467-072-1 [dostęp 2024-12-14] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d NaliniN. Ghuman NaliniN., Resonances of the Raj: India in the English Musical Imagination, 1897-1947, Oxford University Press, 2014, s. 226, ISBN 978-0-19-931489-8 [dostęp 2024-12-15] (ang.).
↑ ^a ^b PaulP. Rapoport PaulP., Sorabji: A Critical Celebration, Routledge, 5 lipca 2017, s. 70, ISBN 978-1-351-54820-5 [dostęp 2024-12-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c James K.J.K. Wright James K.J.K., They Shot, He Scored: The Life and Music of Eldon Rathburn, McGill-Queen's Press - MQUP, 30 kwietnia 2019, ISBN 978-0-7735-5847-2 [dostęp 2024-12-14] (ang.).

Bibliografia

Kaikhosru Sorabji w bazie AllMusic (ang.)

[:7-1] HughH. MacDiarmid HughH., The Company I've Kept, University of California Press, s. 38 [dostęp 2024-12-15] (ang.).

[:2-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Kaikhosru Shapurji Sorabji, „Britannica Biographies”, 9 kwietnia 2024, s. 1 [dostęp 2024-12-14] .

[:9-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Sorabji Resource Site: Illustrations [online], roberge.mus.ulaval.ca [dostęp 2024-12-15] .

[:0-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Nicole V.N.V. Gagné Nicole V.N.V., Historical Dictionary of Modern and Contemporary Classical Music, Rowman & Littlefield, 17 lipca 2019, s. 331, ISBN 978-1-5381-2298-3 (ang.).

[:8-5] The Sorabji Archive — Biography — A short biography [online], sorabji-archive.co.uk [dostęp 2024-12-15] .

[:6-6] RobertR. Rimm RobertR., The Composer-pianists: Hamelin and The Eight, Hal Leonard Corporation, 2002, s. 38, ISBN 978-1-57467-072-1 [dostęp 2024-12-15] (ang.).

[Paul_Fleet2021-7] PaulP. Fleet PaulP., Musics with and after Tonality: Mining the Gap, Routledge, 30 grudnia 2021, s. 14, ISBN 978-0-429-83753-1 [dostęp 2024-12-14] (ang.).

[Paul_Rapoport2017-s297-298317-8] PaulP. Rapoport PaulP., Sorabji: A Critical Celebration, Routledge, 5 lipca 2017, s. 297-298, 317, ISBN 978-1-351-54820-5 (ang.).

[:10-9] The Sorabji Archive — Archive — About the Sorabji Archive [online], www.sorabji-archive.co.uk [dostęp 2024-12-15] .

[Lorna_Fitzsimmons_Charles2019-s-10] LornaL. Fitzsimmons LornaL., CharlesCh. McKnight CharlesCh., The Oxford Handbook of Faust in Music, Oxford University Press, 2019, XVIII, ISBN 978-0-19-993518-5 [dostęp 2024-12-14] (ang.).

[:3-11] RobertR. Rimm RobertR., The Composer-pianists: Hamelin and The Eight, Hal Leonard Corporation, 2002, s. 17, ISBN 978-1-57467-072-1 [dostęp 2024-12-14] (ang.).

[:4-12] NaliniN. Ghuman NaliniN., Resonances of the Raj: India in the English Musical Imagination, 1897-1947, Oxford University Press, 2014, s. 226, ISBN 978-0-19-931489-8 [dostęp 2024-12-15] (ang.).

[:5-13] PaulP. Rapoport PaulP., Sorabji: A Critical Celebration, Routledge, 5 lipca 2017, s. 70, ISBN 978-1-351-54820-5 [dostęp 2024-12-15] (ang.).

[:1-14] James K.J.K. Wright James K.J.K., They Shot, He Scored: The Life and Music of Eldon Rathburn, McGill-Queen's Press - MQUP, 30 kwietnia 2019, ISBN 978-0-7735-5847-2 [dostęp 2024-12-14] (ang.).

[1]