Jan Michał Sołłohub (1747–1812)
.jpg)
| |
 Prawdzic | |
| generał | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Brygida Petronela ks. Radziwiłł |
| Żona |
|
| Dzieci |
Grigorij ks. Golicyn |
| Odznaczenia | |
  
| |
hrabia Jan Michał Sołłohub herbu Prawdzic (ur. 24 września 1747, zm. ok. 1812) – generał w służbie rosyjskiej, generał adiutant króla Stanisław Augusta i starosta sannicki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Antoniego i księżnej Brygidy Radziwiłł, córki wojewody Mikołaja Faustyna. Rodzicami chrzestnymi Sołłohuba byli hetman wielki litewski Michał Kazimierz Radziwiłł i hetmanowa polna lit. Franciszka z Ogińskich Massalska. Już w roku 1752 ks. Fryderyk Idzell zadedykował mu sztukę, wystawioną w kolegium jezuickim w Grodnie. Dzięki koneksjom oraz stanowisku ojca, sześcioletni Jan Michał otrzymał w 1753 roku patent na chorążego regimentu piechoty buławy w. lit., zaś 29 listopada 1758 rangę kapitana w tym oddziale. Od 1759 roku był sekundmajorem artylerii lit. Po śmierci ojca o jego dalsze awanse zabiegała matka[1]. Gdy w styczniu 1768 wrócił na Litwę po odbyciu podróży po Europie, tytułował się pułkownikiem artylerii litewskiej. W następnych latach rozpoczął służbę w armii austriackiej[1].
W sierpniu 1772 roku, będąc kapitanem w regimencie Andrzeja Poniatowskiego stacjonującego w Liznu, prosił stamtąd Karola Stanisława Radziwiłła o pożyczkę na spłacenie zobowiązań. Pod koniec 1773 był znowu w kraju. W 1774 Stanisław August Poniatowski mianował go swoim gen. adiutantem, a stryj Józef scedował mu star. sannickie. W 1776 ruszył do Mohylowca z zamiarem wykonania przysięgi wierności carowej Katarzynie II z dóbr w zaborze rosyjskim. Po powrocie otrzymał rangę gen. majora w wojsku litewskim. W kwietniu ożenił się z Marianną Katarzyną Sapeżanką, córką hetmana Aleksandra Michała, z tej okazji król nadał mu 3 maja Order św. Stanisława. Małżeństwo zakończyło się rozwodem już w roku następnym[1].
W 1777 roku ponownie wyjechał do Rosji, szukając protekcji carskiej w interesach swych dóbr zakordowanych. W Petersburgu zyskał przychylność G. Potiomkina i następcy tronu w. ks. Pawła Romanowa. Dostał tam holsztyński Order św. Anny i dowództwo sławińskiego pułku huzarów ze rangą pułkownika. W służbie rosyjskiej Sołłohub dowodził następnie białoruskim p. huzarów, oraz awansował przed 1783 rokiem do stopienia brygadiera. Jego pozycję na dworze rosyjskim umocniło poślubienie w 1781 roku Natalii Naryszkin, córki carskiego koniuszego Lwa[1].
Sołłohub władał 80 tysiącami „dusz” chłopskich w swoich dobrach[2][1].
W latach 1785–1786, jako generał major i dowódca woroneskiego pułku lekkokonnego, zyskał Sołłohub ponurą sławę w województwach ukrainnych i na Wołyniu. Mocno dawał się we znaki szlachcie, ściągając kontrybucje z dóbr ziemskich i żądając kwater. Dowolnie udzielał zwolnień niektórym majątkom, co zwiększało obciążenia innych. Rozlokowani na dużej przestrzeni wojskowi Sołłohuba, pod pretekstem poszukiwania zbiegów i dezerterów, na masową skalę porywali chłopów do Rosji. Podzielił swe siły (ok. 1000 ludzi) na kilkuosobowe oddziały, dzięki czemu „straszył i gnębił po kilkuset wioskach”[3]. Według szacunków badającego sprawię woj. ruskiego Szczęsnego Potockiego, regiment sołłohubowski miał uprowadzić do Rosji aż 60 tys. osób. Oddziały sołłohuba miały ciągłe zatargi z żołnierzami polskimi, kończone nieraz zbrojnymi potyczkami, po których Sołłohub groził rosyjską interwencją. Wobec oskarżeń tłumaczył się wykonywaniem rozkazów „swojej monarchini”. Długo broniła go protekcja Potiomkina, lecz interwencje króla i Rzpltej spowodowały odebranie mu komendy[1].
Podczas wojny rosyjsko-tureckiej w roku 1788 brał udział w oblężeniu i zdobyciu Oczakowa. W 1792 roku wziął dwuletni urlop, a w roku następnym zrezygnował z rosyjskiej służby wojskowej. W czasie sejmu grodzieńskiego 30 wrzenia 1793 dostał od króla Stanisława Augusta Order Orła Białego. W lutym 1798 został wybrany na trzyletnią kadencję marszałka szlachty szlisselburskiej, jednak w miesiącu następnym zrezygnował z tej funkcji, za zgodą cara Pawła I[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Przemysław P. Romaniuk, Jan Michał Sołłohub w: Polski Słownik Biograficzny, t. XL, s. 315–318.
- ↑ Vladimir Aleksandrovič Sollogub, Povesti, vospominaniâ, Ленинград: Художественная литература, 1988, ISBN 978-5-280-00097-1 [dostęp 2024-03-27] (ros.).
- ↑ Zofia Zielińska, [[Kwartalnik Historyczny]], R. 110, nr 4 (2003), „IH PAN, sygn. A.96/110/4”, 2003, s. 76–77, ISSN 0023-5903 [dostęp 2024-03-26].