Jan Aleksander Gorczyn

Jan Aleksander Gorczyn
Data i miejsce urodzenia	1618 ; Kraków
Data śmierci	1695
Zawód, zajęcie	drukarz
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Aleksander Gorczyn znany także jako Gorczyński (ur. ok. 1618 w Krakowie, zm. po 1695) – polski drukarz, wydawca, rytownik, sztycharz, pisarz dewocyjno-religijny, matematyk, heraldyk i kompozytor.

Życiorys

Syn Urszuli i Piotra, mieszczanina ze wsi Gorczyn pod Poznaniem, noszącego pierwotnie nazwisko Ulanowski. Studiował od roku 1634 na Wydziale Sztuk Akademii Krakowskiej, nie kończąc jednak studiów. W Krakowie posiadał własny dom, prowadził księgarnię i wkrótce rozpoczął działalność jako drukarz. Zajmował się także sztycharstwem. Od roku 1647 był żonaty z Dorotą, prawdopodobnie córką Jakuba Celesty. Kilkakrotnie, głównie w sprawach edytorskich, stawał przed sądem krakowskim jako powód i pozwany. Przebywał 15 miesięcy w więzieniu za długi (od lutego 1683 do kwietnia 1684). Zmarł po roku 1695.

Twórczość

W roku 1647 wydał modlitewnik "Kwiatki liliowe albo modlitwy nabożne", podręcznik arytmetyki "Nowy sposób arytmetyki" oraz podręcznik muzyczny "Tabulatura muzyki abo zaprawa muzykalna". Sześć lat później (1653) wydał "Herby Królestwa Polskiego", z własnoręcznie rytowanymi ilustracjami. W roku 1661 wydawał, z polecenia Jana Kazimierza, a przy współudziale marszałka Łukasza Opalińskiego i sekretarza Hieronima Pinocciego, najpierw w Krakowie, potem w Warszawie, pierwsze czasopismo polskie "Merkuriusz Polski Ordynaryjny". Skomponował utwór muzyczny "Gaude" (obecnie zaginiony). Ostatnie jego wydawnictwa ukazały się w roku 1694.

Ważniejsze utwory

Tabulatura muzyki abo zaprawa muzykalna, Kraków 1647, drukarnia W. Piątkowski
Nowy sposób arytmetyki, Kraków 1647, drukarnia K. Schedel
Kwiatki liliowe albo modlitwy nabożne, Kraków 1647, drukarnia Akademicka; wyd. następne: Gdańsk 1671, Gdańsk 1702, Kalisz 1704, jedna edycja w połowie XVIII wieku
Pamięć o cnotach, szczęściu, dzielności... Władysława IV, Kraków 1648, drukarnia S. Bertutowic^[1]
Herby Królestwa Polskiego, Kraków 1653, "Odezwy do czytelnika" przedr. Gazeta Literacka 1822, t. 1

Prace edytorskie

czasopismo Merkuriusz Polski dzieje wszystkie świata w sobie zamykający dla informacjej pospolitej..., wyd.: Kraków (nr 1-27: od stycznia do 4 maja 1661), Warszawa (nr 28-41: od 14 maja do 22 lipca 1661); według Estreichera egzemplarz Biblioteki Zamoyskich – obecnie zaginiony – posiadał wszystkie numery, do końca roku 1661; fragm. przedrukował W. Taszycki Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII wieku, Lwów 1928; wyd. 2 Warszawa 1955; całość wyd. krytycznie A. Przyboś, Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 3; tygodnik redagowany głównie przez H. Pinocciego, Gorczyn był redaktorem technicznym i korektorem; egz. bardziej kompletne: Biblioteka Gdańska PAN, sygn. 7 i nast., N. L. 7820 (nr: 1-10, 12-35, 37-38 i 40-41); Biblioteka Jagiellońska, sygn. Starodruki 311299 (nr 1-38); Biblioteka Publiczna w Warszawie, sygn. Starodruki 506/II (nr: 1-41, 28 w fotokopii); Biblioteka Uniwersytecka we Lwowie, sygn. 207610, I (nr 1-39)

Materiały

Liczne dokumenty (m.in.: przywilej królewski, dat. Warszawa, 12 stycznia 1647, na drukowanie "Kwiatków liliowych..."; oświadczenie z października 1648 związane z kupnem domu w Krakowie) w rękopisach Archiwum Państwowego miasta Krakowa i województwa krakowskiego; wiad. oraz fragm. niektórych tekstów podaje J. Lankau "Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513-1729", Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 1
Tekst oświadczenia przed sądem miejskim krakowskim z 2 lutego 1683 o cesji Jerzemu Romualdowi Schedlowi praw wydawniczych "Herbarza Polskiego" – ogł. J. Lankau "Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513-1729", Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 1, s. 160, egz.: Biblioteka Miejska w Gdańsku, Biblioteka Jagiellońska

Przypisy

↑ Jan AleksanderJ.A. Gorczyn Jan AleksanderJ.A., Pamięc o cnotach, szczęsciu, dzielnosci, naiasnieyszego y niezwyciezonego monarchy Władysława IV, z Bozey łaski Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęcia Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, Inflandzkiego, Smoleńskiego, Czerniechowskiego, Szwedzkiego, Gottow, Wandalow, &c.&c. dziedzicznego krola., 1648 .

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 206-208

Linki zewnętrzne

[1] Jan AleksanderJ.A. Gorczyn Jan AleksanderJ.A., Pamięc o cnotach, szczęsciu, dzielnosci, naiasnieyszego y niezwyciezonego monarchy Władysława IV, z Bozey łaski Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęcia Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, Inflandzkiego, Smoleńskiego, Czerniechowskiego, Szwedzkiego, Gottow, Wandalow, &c.&c. dziedzicznego krola., 1648 .

[1]