Józef Kolowca

Józef Marian Kolowca (ur. 19 marca 1906 w Krakowie, zm. 17 grudnia 1957 Szczecinie) – polski chemik, docent nauk rolniczych w zakresie żywienia zwierząt, nauczyciel akademicki

Józef Kolowca urodził się w rodzinie Józefa (pracownik kolei) i Katarzyny z domu Sękara. Uczęszczał do gimnazjum matematyczno-przyrodniczego w Krakowie. W latach 1925–1932 studiował chemię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i odbył służbę wojskową. W latach 1933–1937 studiował rolnictwo na tym uniwersytecie, uzyskując tytuł zawodowy inżyniera rolnictwa. Podczas studiów rozpoczął pracę w Zakładzie Mikrobiologii Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (1936–1937). W latach 1937–1939 był asystentem profesora Henryka Malarskiego^[1]. Zajmował się zwalczaniem guzowatości korzeni drzew owocowych oraz technikami sporządzania kiszonek i namiastek paszowych, wspólnie z prof. Śnieszką opracowywał metodę wzbogacania słomy w białko)^[2][3][4]. Był zaangażowany w upowszechnianie kiszenia pasz wśród rolników, pełnił funkcję sekretarza komisj działającej w Polskim Towarzystwie Zootechnicznym oraz doradcy Ministra Rolnictwa)^[2].

W czasie okupacji (1940–1942) pracował jako chemik-laborant w Zakładach Stalowa Wola^[2][3]. W 1942 w związku z podejrzeniami o udział w akcji zbrojnej, zbiegł na Podhale. Zamieszkał w Zakopanem, gdzie przez dwa lata był zastępcą instruktora łąkarstwa. W tym okresie obserwował skutki rosnącej eksploatacji tatrzańskich pastwisk^[2][5]. Przepasienie, prowadzące do degradacji inicjalnych i słabo ukształtowanych gleb górskich oraz leśnych ekosystemów, było związane z gwałtownym wzrostem pogłowia owiec. W czasie okupacji rosła cena wełny i górale znacznie zwiększyli ich hodowlę (początkowo nie były rekwirowane przez okupanta). Po wojnie liczba owiec wypasanych w Tatrach wynosiła ok. 30 tys., podczas gdy w dobrych sezonach pasterskich nie powinna przekraczać 6–8 tys. Z niedostatku trawy owce pasły się w szkółkach i młodnikach, zagrażając lasom tatrzańskim^[6].

Po zakończeniu wojny Józef Kolowca został instruktorem łąkarstwa na powiat nowotarski (1945–1947), a następnie pełnomocnikiem Ministra Rolnictwa do racjonalnego zagospodarowania terenów górskich (1947–1948)^[2]. Zabiegał o zniesienie służebności w tatrzańskich lasach oraz zainicjował i zorganizował w 1948 Wielki Redyk^[6] – dobrowolny przepęd 8 tys. owiec (z bacami i juhasami) na pastwiska w okolicy Szczawnicy (tereny połemkowskie, wsie: Jaworki, Szlachtowa, Biała Woda i Czarna Woda). Hodowcy odnieśli w tym samym roku znaczne korzyści materialne, co sprawiło, że w 1949 liczba chętnych do udziału w Wielkim Redyku dwukrotnie przekroczyła wydajność pastwisk wokół Szczawnicy – zaczęto organizować przepędy w dalsze okolice (powiat nowosądecki i gorlicki), w które poszło ok. 6,5 tys. owiec. Już w drugim roku akcji wyprowadzono z Tatr ponad połowę pogłowia owiec i zaobserwowano wyraźną poprawę stanu tatrzańskiej przyrody (stopniowy powrót do równowagi biocenotycznej)^[6].

Zorganizowany przez Józefa Kolowcę przepęd tatrzańskich stad na nowe pastwiska stał się treścią filmu dokumentalnego Wielki Redyk, który był w 1949 prezentowany i nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes^[7].

W 1949 dr Józef Kolowca rozpoczął pracę w Katedrze Fizjologii i Żywienia Zwierząt, którą tworzył Henryk Malarski na Wydziale Rolnym UMCS. Profesor zgromadził w Lublinie dużą grupę naukowców, w przyszłości profesorów (m.in. Jan Kielanowski, Stanisław Berger, Jan Bartnik, Franciszek Hoszczaruk, Stanisław Wójcik), którym wskazywał konieczność opierania praktyki rolniczej na wynikach badań doświadczalnych^[1][8]. Uczniowie profesora zasilili później kadrę innych jednostek badawczych, m.in. Instytut Higieny i Żywienia oraz SGGW w Warszawie^[8]. Józef Kolowca był adiunktem i zastępcą kierownika Katedry^[2][3]. Badał m.in. pastewne wykorzystanie łubinu gorzkiego (zob. kompleks żytni bardzo słaby), metody przygotowywania i stosowania kiszonek lub odpadów gorzelniczych^[9][10][11]. Wykładał hodowlę ogólną i żywienie zwierząt na Wydziale Rolniczym i Wydziale Weterynaryjnym UMCS^[2].

W 1954 objął stanowisko kierownika Działu Współpracy Gospodarczej w Zakładzie Ochrony Przyrody PAN^[3] tworzonym przez prof. Władysława Szafera^[12].

Józef Kolowca w latach 1955–1957 mieszkał w Szczecinie, uczestnicząc w tworzeniu Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie^[13]. Otrzymał stopień docenta i został prodziekanem Wydziału Rolnego (1955–1956) oraz kierownikiem Katedry Żywienia Zwierząt. W latach 1956–1957 pełnił funkcję dziekana Wydziału Zootechnicznego^[14]. Był współorganizatorem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego^[15].

• 1937 – Guzowatość korzeni i próby jej zwalczania^[4]
• 1946, 1947, 1951^[2] – Kiszonki, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne^[10]
• 1951 – Sprawa pastewnego użytkowania łubinu gorzkiego (ziarna i zielonej masy) za pomocą rozmaitych metod jego zakiszania, nakł. UMCS^[10]
• 1952 – Przyrządzanie i skarmianie kiszonek, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne^[11]
• 1954 – Badania nad wykorzystaniem wywaru gorzelnianego, nakł. UMCS^[16]
• 1954 – Kiszonki w PGR i spółdzielniach produkcyjnych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne^[17]
• 1962 (wyd. 2) – Józef Kolowca, Historia i podstawy pasterstwa w Tatrach w: Tatrzański Park Narodowy (red. Wł. Szafer)^[18]

W roku ok. 1939^[19] ożenił się z Krystyną z Baczyńskich. Mieli syna Jakuba Marcina^[2]. Brat Stanisław Kolowca – artysta fotografik.

Został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim^[2].