Józef Figna

Józef Figna

Data i miejsce urodzenia	16 marca 1886 Trzanowice Dolne
Data i miejsce śmierci	1 sierpnia 1949 Kraków
Zawód, zajęcie	nauczyciel, wykładowca akademicki, wojskowy, działacz sportowy, publicysta
Odznaczenia

Józef Figna (ur. 16 marca 1886 w Trzanowicach Dolnych, zm. 1 sierpnia 1949 w Krakowie) – polski nauczyciel i wykładowca akademicki, oficer piechoty, kawaler Orderu Virtuti Militari, działacz sportowy, publicysta i bibliofil.

Urodził się w 1886 roku w Trzanowicach Dolnych na Śląsku Cieszyńskim. Był synem Andrzeja Figny, rolnika^[1]. Już jako uczeń gimnazjum działał w polskim ruchu kulturalnym na Śląsku Cieszyńskim zakładając m.in. biblioteki i czytelnie ludowe^[2].

Był zaangażowany w tworzenie polskiego sportu. W 1906 roku był jednym ze współzałożycieli, a następnie wieloletnim działaczem Klubu Sportowego „Cracovia”. W 1907 roku odbył roczną służbę w armii austro-węgierskiej jako ochotnik w Śląsko-Morawskim Pułku Piechoty Nr 100 w Krakowie. Na stopień chorążego został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1909, a na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1913 w korpusie oficerów rezerwy piechoty.

Ukończył studia germanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim^[2]. Od 1908 roku pracował jako profesor Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie^[2].

W czasie I wojny światowej został wcielony do armii austro-węgierskiej. Od 1914 roku był podporucznikiem rezerwy 100 pułku piechoty.

Jako oficer w cieszyńskim garnizonie brał udział w przewrocie wojskowym w Cieszynie w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku. Od 1 listopada 1918 roku służył w Wojsku Polskim. W styczniu 1919 roku wziął udział w wojnie polsko-czechosłowackiej, w czasie której był osobistym adiutantem dowódcy sił polskich, brygadiera Franciszka Latinika^[3]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej. Pełnił wówczas służbę w Dowództwie 7 Dywizji Piechoty^[4]. W czasie służby w Dowództwie Okręgu Generalnego w Krakowie działał także na rzecz wsparcia powstań śląskich. Został zwolniony ze służby 25 października 1921 roku^[1].

Po zakończeniu I wojny światowej powrócił do pracy w krakowskim Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego, gdzie był zatrudniony aż do 1939 roku. Zorganizował Szkolny Klub Sportowy i jako pierwszy zaczął prowadzić międzyszkolne zawody sportowe^[2]. Zaangażował się w tworzenie sekcji lekkoatletycznej Cracovii. Od 1927 roku był wykładowcą teorii wychowania fizycznego w Studium Wychowana Fizycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1]. W latach 20. był też jednym z założycieli Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie^[2]. W 1933 roku obronił pracę doktorską^[2].

W okresie międzywojennym był kapitanem rezerwy z przydziałem do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”^[5].

Od 23 września 1938 był członkiem Krakowskiego Ochotniczego Korpusu Zaolziańskiego.

W czasie II wojny światowej przebywał w Krakowie, gdzie współpracował z polskim podziemiem. Był redaktorem konspiracyjnego Dziennika Polskiego. Po zakończeniu wojny powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie pełnił funkcję wicedyrektora Studium Wychowania Fizycznego.

Figna był bibliofilem i na przestrzeni lat zgromadził obszerny zbiór książek. Jego biblioteka dotycząca wychowania fizycznego i sportu liczyła ponad trzy tysiące pięćset pozycji pisanych w różnych językach oraz komplety wszystkich polskich czasopism sportowych. Figna posiadał również duży zbiór konspiracyjnych druków polskich z lat 1939–1945^[2].

Zmarł 1 sierpnia 1949 roku w Krakowie.

Po jego śmierci księgozbiór poświęcony sportowi zakupiły, za pośrednictwem krakowskich antykwariatów, biblioteki: Akademii Wychowania Fizycznego (trzy tysiące woluminów) oraz Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego (pięćset woluminów). Druki pochodzące z okresu okupacji zostały sprzedane do Warszawy^[2].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6969 (17 maja 1922)^[6]
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 7 listopada 1929^[7], 12 czerwca 1946^[8])
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego II klasy (2 października 1919)^[9]
• Krzyż Plebiscytowy Górnośląski

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[1].

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Kazimierz Toporowicz. Słownik biograficzny wychowania fizycznego i sportu. Józef Figna. „Wychowanie Fizyczne i Sport”. 3, s. 87–89, 1968. 
• Irena Treichel (red.): Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa i in.: 1972, s. 220.
• Józef Golec, Stefania Bojda: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej. T. 2. Cieszyn: 1995, s. 51–52.