Indeks Eksplozywności Wulkanicznej

Indeks Eksplozywności Wulkanicznej (ang. Volcanic Explosivity Index, VEI) – skala eksplozywności erupcji wulkanicznych, opracowana w 1982 przez Chrisa Newhalla z U.S. Geological Survey i Steve’a Selfa z University of Hawaii.

Skala eksplozywności oparta jest na wartościach objętości wydobywającego się materiału piroklastycznego, wysokość chmury pyłów wyrzuconych do atmosfery oraz opisowych określeniach wybuchu (od łagodnego po megakolosalny). Skala eksplozywności jest otwarta, ale wielkość 8 przypisana jest do największych znanych w historii erupcji wulkanicznych (około 10¹² m³ tefry oraz 25 km słup pyłów), podczas gdy erupcje o wartości 0 to erupcje nieeksplozywne (poniżej 10⁴ m³ wyrzuconych materiałów). Każdy punkt na skali VEI oznacza dziesięciokrotny wzrost eksplozywności wybuchu.

Skala eksplozywności

Skala eksplozywności^[1]
VEI	Typy erupcji	Opis erupcji	Wysokość słupa popiołów	Objętość wyrzuconych materiałów	Częstość ^{[potrzebny przypis]}	Przykład	Liczba wystąpień^[2]^[3]
0	hawajska	nieeksplozywna	<100 m	<10 tys. m³	codziennie	Mauna Loa	wiele
1	hawajska	łagodna	100–1000 m	10-100 tys. m³	codziennie	Stromboli (1994)
1	strombolijska	łagodna	100–1000 m	10-100 tys. m³	codziennie	Stromboli (1994)
2	strombolijska	eksplozywna	1-5 km	0,1–1 mln m³	cotygodniowo	Galeras (1993)	3631
2	wulkaniańska	eksplozywna	1-5 km	0,1–1 mln m³	cotygodniowo	Galeras (1993)	3631
3	wulkaniańska	eksplozywna	3-15 km	1–10 mln m³	corocznie	Nevado del Ruiz (1985)	924
3	subpliniańska	eksplozywna	3-15 km	1–10 mln m³	corocznie	Nevado del Ruiz (1985)	924
4	subpliniańska	kataklizm	10-25 km	10-100 mln m³	≥ 10 lat	Soufrière Hills (1995)	307
4	pliniańska	kataklizm	10-25 km	10-100 mln m³	≥ 10 lat	Soufrière Hills (1995)	307
5		kataklizm	>25 km	1–10 km³	≥ 50 lat	St. Helens (1980)	106
6		kataklizm	>25 km	10–100 km³	≥ 100 lat	Pinatubo (1991)	46
6	ultrapliniańska	kataklizm	>25 km	10–100 km³	≥ 100 lat	Pinatubo (1991)	46
7	ultrapliniańska	kataklizm	>25 km	>100 km³	≥ 1000 lat	Tambora (1815)	4
8	hiperpliniańska	kataklizm	>25 km	>1000 km³	≥ 10 000 lat	Yellowstone (8,99 mln, 8,72 mln, 2,1 mln, 1,3 mln i 640 tys. lat temu)	5

Przykłady erupcji

VEI	Wulkan	Rok eksplozji
0	Mauna Loa	1984
0	Piton de la Fournaise	2004
1	Kilauea	1983-obecnie
	Nyiragongo	2002
	Wells Gray-Clearwater	1500?
	Stromboli	1994
2	Mount Hood	1865-1866
	Kilauea	1924
	Nazko Cone	7200 b2k
	Tristan da Cunha	1961
	White Island	2001
	Usu	2000-2001
3	Wezuwiusz	1913-1944
	Surtsey	1963-1967
	Eldfell	1973
	Nevado del Ruiz	1985
	Etna	2002-2003
	Mount Garibaldi	9300 b2k
	Katmai	1912
4	Montagne Pelée	1902
	Paricutín	1943-1952
	Hekla	1947
	Galunggung	1982
	Mount Spurr	1992
	Fuego	2018
	Szywiełucz	2018-2019
5	Wezuwiusz	79
	Agung	1963
	Mount St. Helens	1980
	Mount Meager	2350 b2k
	El Chichón	1982
	Cerro Hudson	1991
6	Etna	8000 b2k?
	Wezuwiusz	1660 p.n.e. ± 43 lat
	Santorini	1620 p.n.e. lub 1520 p.n.e.
	Ilopango	450 ± 30 lat
	Laki	934
	Pektu-san	1000
	Kuwae	1452 lub 1453
	Huaynaputina	1600
	Laki	1783
	Krakatoa	1883
	Santamaría	1902
	Novarupta	1912
	Pinatubo	1991
	Puyehue	2011
7	Bennett Lake Caldera	50 mln lat b2k
	Yellowstone Caldera	1,3 mln lat b2k
	Long Valley Caldera	760 tys. lat b2k
	Pola Flegrejskie	37 tys. lat b2k
	Laacher See	10 900 p.n.e.
	Jezioro Kurylskie	6440 p.n.e. ± 25 lat
	Jezioro Kraterowe	4860 p.n.e.
	Kikai	4350 p.n.e.
	Taupo	177, 181 lub 186
	Tambora	1815
8	La Garita	27 mln lat b2k
	Yellowstone Caldera	2,2 mln lat b2k
	Galán	2,2 mln lat b2k
	Yellowstone Caldera	640 tys. lat b2k
	Toba	73 tys. lat b2k
	Taupo	26,5 tys. lat b2k

Zobacz też

superwulkan

Przypisy

↑ Eruption Data Criteria. Smithsonian Institution, National Museum of Natural History, Department of Mineral Sciences. [dostęp 2015-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)].
↑ Liczba erupcji danego typu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat według danych Smithsonian Institution
↑ Thomas R.T.R. Knott Thomas R.T.R. i inni, Discovery of two new super-eruptions from the Yellowstone hotspot track (USA): Is the Yellowstone hotspot waning?, „Geology”, 2020, DOI: 10.1130/G47384.1, ISSN 0091-7613 [dostęp 2020-06-09] (ang.).

Bibliografia

Newhall, Christopher G., Self, Stephen. The volcanic explosivity index (VEI) an estimate of explosive magnitude for historical volcanism. „J. Geophys. Res.”. 87 (C2), s. 1231-1238, 1982. DOI: 10.1029/JC087iC02p01231.
Mason, Ben G., Pyle, David M., Oppenheimer, Clive. The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth. „Bull Volcanol”. 66 (8), s. 735-748, 2004. DOI: 10.1007/s00445-004-0355-9.

Linki zewnętrzne

Definicja VEI na stronie USGS. volcanoes.usgs.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-08)]. (ang.)
How to Measure the Size of a Volcanic Eruption. talk.workunlimited.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-12)]., The Guardian (ang.)
The Size and Frequency of the Largest Explosive Eruptions on Earth, artykuł w Bulletin of Volcanology (ang.)
Lista największych erupcji w holocenie (VEI > 4) na stronie Global Volcanism Program (ang.)

[SI-1] Eruption Data Criteria. Smithsonian Institution, National Museum of Natural History, Department of Mineral Sciences. [dostęp 2015-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)].

[2] Liczba erupcji danego typu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat według danych Smithsonian Institution

[3] Thomas R.T.R. Knott Thomas R.T.R. i inni, Discovery of two new super-eruptions from the Yellowstone hotspot track (USA): Is the Yellowstone hotspot waning?, „Geology”, 2020, DOI: 10.1130/G47384.1, ISSN 0091-7613 [dostęp 2020-06-09] (ang.).

[1]