Hyperodapedon

	Hyperodapedon
	Huxley, 1859
	Okres istnienia: karnik PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Rząd	rynchozaury
Rodzina	Rhynchosauridae
Podrodzina	Hyperodapedontinae
Rodzaj	Hyperodapedon
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hyperodapedon – rodzaj archozauromorfa z grupy rynchozaurów (Rhynchosauria).

Hyperodapedon był średniej wielkości lądowym roślinożercą – osiągał 1,3–1,5 m długości, z czego na czaszkę przypadało około 20 cm. Miał pękate ciało, szeroką głowę i haczykowaty dziób. Na każdej stronie szczęki znajdowały się dwie płytki zębowe mające wyżłobienia odpowiadające pojedynczemu zębowi w żuchwie, co zapewniało wysoką efektywność ścinania roślinności^[1]. Prawdopodobnie mógł także manipulować pożywieniem za pomocą silnego języka^[2]. Głowa była znacznie szersza niż u jego przodków i miała znacznie bardziej zaawansowane uzębienie niż u jakiegokolwiek innego rynchozaura^[1]. Budowa czaszki wskazuje również na dobry węch i wzrok hyperodapedona. Kończyny były przystosowane do kopania w ziemi. Możliwe, że występował dymorfizm płciowy^[2].

Hyperodapedon był w karniku w późnym triasie zwierzęciem bardzo pospolitym niemal na całym świecie (skamieniałości przedstawicieli tego rodzaju znaleziono w Argentynie, Brazylii, Indiach, Szkocji, Stanach Zjednoczonych i na Madagaskarze^[1]^[3]). Istnieje jeszcze co najmniej kilka nienazwanych gatunków^[3]. Hyperodapedon wymarł pod koniec karniku, około 216 mln lat temu, prawdopodobnie z powodu zmian klimatycznych pociągających za sobą wyginięcie źródeł jego pożywienia, takich jak paproć nasienna Dicroidium^[1].

Kladogram rodzaju według Mukherjee i Ray (2014)^[3]

Hyperodapedon

H. huenei

H. gordoni

H. huxleyi

	H. tikiensis

	H. stockleyi

	H. mariensis

	H. sanjuanensis

H. sp. (GSI)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Triassic: Late Triassic: Carnian – 2. Palaeos. [dostęp 2017-12-23]. (ang.).
↑ ^a ^b Michael J. Benton. The Triassic reptile Hyperodapedon from Elgin: functional morphology and relationships. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series B: Biological Sciences”. 302 (1112), s. 605–718, 1983. DOI: 10.1098/rstb.1983.0079. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Debarati Mukherjee, Sanghamitra Ray. A new Hyperodapedon (Archosauromorpha, Rhynchosauria) from the Upper Triassic of India: implications for rhynchosaur phylogeny. „Palaeontology”. 57 (6), s. 1241–1276, 2014. DOI: 10.1111/pala.12113. (ang.).

[palaeos-1] Triassic: Late Triassic: Carnian – 2. Palaeos. [dostęp 2017-12-23]. (ang.).

[Benton-2] Michael J. Benton. The Triassic reptile Hyperodapedon from Elgin: functional morphology and relationships. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series B: Biological Sciences”. 302 (1112), s. 605–718, 1983. DOI: 10.1098/rstb.1983.0079. (ang.).

[MR14-3] Debarati Mukherjee, Sanghamitra Ray. A new Hyperodapedon (Archosauromorpha, Rhynchosauria) from the Upper Triassic of India: implications for rhynchosaur phylogeny. „Palaeontology”. 57 (6), s. 1241–1276, 2014. DOI: 10.1111/pala.12113. (ang.).

[1]