Honorowi obywatele Gdańska

Honorowe Obywatelstwo Miasta Gdańska

Herb miasta Gdańsk
Nagroda za	wyjątkowe zasługi dla Polski i Gdańska
Przyznający	Rada Miasta Gdańska
Państwo	Polska
Lokalizacja	Gdańsk
Pierwsze rozdanie	1831
Ostatnie rozdanie	2022
Multimedia w Wikimedia Commons

Honorowi obywatele Gdańska – lista osób, którym Rada Miasta Gdańska przyznała „Honorowe Obywatelstwo Miasta Gdańska” – tytuł nadawany za wyjątkowe zasługi dla miasta.

Ustanowiona w 1831 pruska ustawa o samorządzie wprowadziła pojęcie honorowego obywatela. Pozwalała ona Radzie Miasta (za zgodą magistratu) na nadawanie tego tytułu osobom zasłużonym dla miasta^[1]. Po II wojnie światowej przez długi czas wyróżnienie przyznawała Rada Miasta, wydając zwykłą uchwałę, brakowało jednak przepisów, regulujących tę kwestię. Dopiero uchwała Rady Miasta z 6 kwietnia 1993 uporządkowała tę sprawę^[2]. 26 listopada 2020 uchwalono nowe zasady przyznawania wyróżnienia, wprowadziły one możliwość pozbawienia tytułu osoby wyróżnionej^[3]. Jak zapisano w treści uchwały, tytuł ten nadaje Rada w drodze uchwały podjętej na wniosek: w przypadku osoby żyjącej – prezydenta, klubu radnych, 5 radnych, grupy 300 obywateli lub organizacji pożytku publicznego; w przypadku osoby zmarłej – grupy 18 radnych. Rada Miasta Gdańska może ponadto, w drodze uchwały, pozbawić honorowych wyróżnień^[4]. Wyróżniony tytułem otrzymuje ozdobny dyplom (od kwietnia 2007 także specjalną legitymację), replikę fotela w stylu gdańskim, prawo do bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską oraz pochówku w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym^[5][6].

W związku z informacjami o rzekomym posiadaniu przez przywódców nazistowskich i komunistycznych honorowego obywatelstwa miasta 27 listopada 2008 Rada Miasta wydała oświadczenie, informujące, że: tytuły nadane przed 1945 zostały unieważnione przez dekret Krajowej Rady Narodowej z 30 marca 1945 o utworzeniu województwa gdańskiego, natomiast niewymienienie honorowych obywatelstw z czasów PRL w uchwale nr XV/76/90 Rady Miasta Gdańska z dnia 18 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu aktów prawa miejscowego wydanych przez Miejską Radę Narodową w Gdańsku i jej Prezydium oraz Prezydenta Miasta Gdańska przed dniem 27 maja 1990 r. i nadal obowiązujących automatycznie je unieważnia^[7].

Pierwszą osobą uhonorowaną tytułem honorowego obywatela, na mocy przepisów pruskich (potwierdzoną w źródłach historycznych) był w 1832 dr Wilhelm Baum, uhonorowany za kierowanie akcją zwalczania epidemii cholery w mieście w 1831^[a][8]. Do 1918 łącznie przyznano 26 takich wyróżnień. Dekret Krajowej Rady Narodowej z 30 marca 1945 roku unieważnił wszystkie tytuły Honorowego Obywatela Miasta Gdańska nadane przed rokiem 1918^[7].

Lista laureatów (do 1918 roku)

Rok	Laureat		Źródło
1831		Johann Friedrich Constantin von Lossau	[9]
1832		Wilhelm Baum	[8]
1833		Gustav Adolf Leo	[10]
1841		Johann Karl Rothe	[11]
1842		Jakob Friedrich von Rüchel-Kleist	[12]
1847		Paul M. Wundsch	[13]
1849		Adolf Heinrich von Grabow	[14]
		ks. Stanisław Kostka Rosołkiewicz	[15]
		Emil Friedrich Götz	[16]
1853		Otto von Manteuffel	[17]
1856		Friedrich Wilhelm Clausewitz	[18]
1863		Robert Ludwig Blumenthal	[19]
1865		Matthias Gotthilf Löschin	[20]
1885		Eduard Friedrich Wiebe	[21]
1888		Ernst von Ernsthausen	[22]
1890		Leopold von Winter	[23]
1893		Julius Albert Licht	[24]
1894		Leo von Caprivi	[25]
1895		Heinrich Rickert	[26]
1896		Otto Steffens	[27]
1897		Richard Damme	[28]
1898		Georg Friedrich Abegg	[29]
1899		Gustav von Gossler	[30]
1903		Emil Berenz	[31]
1915		Paul von Hindenburg	[32]
		August von Mackensen	[33]

W latach 1918–1945, mimo braku odpowiednich przepisów, władze miasta przyznały 4 tytuły honorowych obywateli. Dekret Krajowej Rady Narodowej z 30 marca 1945 roku unieważnił wszystkie tytuły Honorowego Obywatela Miasta Gdańska nadane wcześniej^[7].

Lista laureatów (od 1918 do 1945 roku)

Rok	Laureat		Źródło
1925		Max Halbe	[34]
1933		Albert Forster	[35]
1939		Adolf Hitler	[36]
1943		Hermann Göring	[37]

W latach 1945–1989, mimo braku odpowiednich przepisów, władze miasta przyznały 4 tytuły honorowych obywateli. Honorowe obywatelstwa w Gdańsku z okresu PRL-u zostały cofnięte decyzją Rady Miasta Gdańska z 18 grudnia 1990 roku^[7].

Lista laureatów (od 1945 do 1989 roku)

Rok	Laureat		Źródło
1947		Bolesław Bierut	[38]
1949		Konstanty Rokossowski	[39]
1965		Paweł Batow	[40]
1977		Wiktor Kulikow	[41]

Od 1993, czyli daty uchwalenia przepisów dotyczących honorowego obywatelstwa, Rada Miasta 32 razy przyznała tytuł honorowego obywatela, w tym 3 razy zbiorowo^[7].

Lista laureatów (od 1993 roku)

Rok	Laureat		Źródło
1993		Günter Grass	[42]
1994		Hans-Lothar Fauth	[43]
		Gerard Labuda	[44]
		Ignacy Adamczewski	[45]
		Hans Koschnick	[46]
1997		George H.W. Bush	[47]
		Richard von Weizsäcker	[48]
		Lech Wałęsa	[49]
		Marian Kołodziej	[50]
1998		Ryszard Kukliński	[51][52]
		Obrońcy Westerplatte 1–7 września 1939	[53][54]
		Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku 1 września 1939
2000		Działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i sygnatariusze Porozumień Sierpniowych w 1980[b]	[55][56]
		ks. Henryk Jankowski[c]	[56][57][58]
		Margaret Thatcher	[59][60]
		Ronald Reagan	[60][61]
2002		Andrzej Januszajtis	[62][63]
		Zbigniew Brzeziński	[64][65]
		Jan Nowak-Jeziorański	[66][67]
		Dieter Schenk	[68][69]
2003		Zygmunt Chychła	[70][71]
2004		ks. Stanisław Bogdanowicz	[72][73]
2008		Ryszard Kaczorowski	[74][75]
2009		Helmut Kohl	[76][77]
		Tadeusz Mazowiecki	[77][78]
2011		Ludwik Wiśniewski	[79][80]
		Andrzej Zbierski	[81][82]
2016		Andrzej Wajda	[83]
		abp Tadeusz Gocłowski	[84][85]
2018		Joanna Muszkowska-Penson	[86][87]
2020		Halina Winiarska-Kiszkis	[88][89]
		Jerzy Kiszkis	[90][91]
2022		Danuta Wałęsa	[92][93]
2024		Jerzy Owsiak	[94]

• HONOROWE OBYWATELSTWO MIASTA na Gedanopedii