Hillel

Hillel Starszy

‏הלל‎

Nasi
Grobowiec Hillela na stoku góry Meron
Data i miejsce urodzenia	ok. 70 p.n.e Babilonia
Data śmierci	ok. 10
Wyznanie	judaizm
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Hillel, zwany Starszym lub Babilończykiem (ur. około 70 p.n.e., zm. około 10) – żydowski uczony, wpływowy autorytet prawny. Przewodniczący sanhedrynu i nasi, przywódca faryzeuszy.

Stworzył własną szkołę interpretacyjną, przeciwstawianą szkole współczesnego mu Szammaja Starszego^[1], z którym tworzy ostatnią zugot^[2].

Prawdopodobnie wywodził się z diaspory babilońskiej^[3][2] i urodził się w Babilonii^[4]. Według tradycyjnych przekazów, od strony matki pochodził z rodu Dawida, a od strony ojca z plemienia Beniamina^[2].

Przed przybyciem do Palestyny studiował na babilońskich akademiach talmudycznych, gdzie przyjął zasadę badania przede wszystkim Prawa Pisanego. Po przybyciu do Palestyny jego doktryna zakładała powiązanie Prawa Pisanego z Prawem Ustnym, opracował w tym celu „siedem reguł Hillela”^[2]. Jego szkoła prezentowała łagodniejsze podejście do Tory niż dokryny innych uczonych^[2].

Osoba Hillela obrosła w liczne anegdoty, w których podkreśla się jego łagodność^[4]. Był sławnym aforystą. Sformułował w formie negatywnej „złotą zasadę”, która pozytywnie została wyrażona w ewangeliach synoptycznych. Ostatecznie judaizm przyjął właśnie wykładnię Hillela za obowiązującą. Późniejsza tradycja przypisuje to wyrokowi głosu z nieba (bat kol(inne języki)).

Według niektórych badaczy zasługą Hillela było uporządkowanie podziału Tory Ustnej na porządki i traktaty (Miszna)^[2]. W traktacie Miszny Pirke Awot znajduje się kilka powiedzeń Hillela^[5].

Jego wnukiem był tannaita Gamaliel I^[2].

Ta sekcja od 2025-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

W odróżnieniu od Szammaja, dla którego najważniejsze było skrupulatne przestrzeganie szczegółowych nakazów Prawa, dla Hillela Starszego istotą Tory był jej duch. Jego interpretacja Pięcioksięgu była bardziej ludzka i uniwersalistyczna. Pragnął, by wszyscy Żydzi i nawróceni mieli możliwość przestrzegania Prawa (rygorystyczne podejście np. do sprawy czystości i nieczystości, poważnie utrudniało biednym ludziom dążenie do świętości). „Nie czyń bliźniemu twemu, co tobie niemiłe: to cała Tora. Reszta jest komentarzem – idź i poznaj go” – odpowiedział poganinowi, który oświadczył, że zostanie żydem, o ile może być nauczony Tory stojąc na jednej nodze.

Z jego imieniem wiążą się szczególnie trzy istotne rozstrzygnięcia:

• zabicie baranka paschalnego może być dokonane nawet, gdy Pesach przypada w szabat^[6]
• do umowy kredytowej można dołączyć klauzulę umożliwiającą odebranie długu mimo roku szabatowego (co siódmy rok wedle Pwt. 15, 1–11 anulował zaciągnięte długi). Wybieg ten nazywa się prozbul lub prosbole
• stworzenie siedmiu zasad (middot), które umożliwiały wyprowadzenie z istniejącego prawa dalszych rozstrzygnięć, co było podstawą dalszego rozwoju halachy.