Goniądz (gmina)

Goniądz
	gmina miejsko-wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	moniecki
TERC	2008013
Burmistrz	Grzegorz Andrzej Dudkiewicz
Powierzchnia	376,68 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 5 049
• gęstość	13,4 os./km²
Nr kierunkowy	86
Kod pocztowy	19-110
Tablice rejestracyjne	BMN
	Adres urzędu:pl. 11 Listopada 38; 19-110 Goniądz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	27
Liczba miejscowości	25
	Położenie na mapie powiatu;
	53°29′21″N 22°44′16″E/53,489167 22,737778
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Goniądz – gmina miejsko-wiejska w województwie podlaskim, w powiecie monieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.

Siedziba gminy to miasto Goniądz.

Według danych z 30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwały 5253 osoby.

Historia

I wojna światowa (1915–1919)

Gminę Goniądz z siedzibą w mieście Goniądzu utworzono podczas I wojny światowej w powiecie białostockim z części obszaru zniesionej rosyjskiej gminy Przytulanka^[5].

II Rzeczpospolita (1919–1939)

Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim^[6].

30 września 1919 status miasta odzyskał Goniądz, zostając wyłączony z gminy Goniądz, ponadto do miasta Goniądza włączono miejscowość Guzy z gminy Goniądz^[7].

1 stycznia 1923 kolejną część gminy Goniądz (miejscowość Szafranki) włączono do miasta Goniądza^[8].

Według spisu ludności z 30 września 1921 gminę Goniądz zamieszkiwało ogółem 5.323 osób z czego mężczyzn – 2537, kobiet – 2786^[9]. 5.251 mieszkańców było wyznania rzymskokatolickiego, 55 prawosławnego, 15 mojżeszowego, 1 greckokatolickiego i 1 ewangelickiego. Jednocześnie 5.269 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 24 białoruską, 15 żydowską, 13 rosyjską oraz 1 niemiecką i 1 łotewską^[10]. Budynków mieszkalnych było 1.272. Gmina obejmowała 33 wsie i 6 folwarków^[9].

16 października 1933 gminę Goniądz podzielono na 26 gromady: Dawidowizna, Downary, Dzieżki, Hornostaje, Hornostaje-Osada, Jaśki, Klewianka, Kosiorki, Kramkówka Duża, Kramkówka Mała, Kulesze, Masie, Mejły, Oliszki, Ołdaki, Owieczki, Piwowary, Pyzy, Rybaki, Sobieski, Swierzbienie, Uścianek, Wilamówka, Wójtowstwo, Zblutowo i Zodzie^[11].

PRL (1944–1954)

Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim^[12].

1 czerwca 1952 utworzono nową gromadę Wojszki z części gromady Dzieżki^[13].

W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 27 gromad: Dawidowizna, Downary, Dzieżki, Hornostaje, Hornostaje-Osada, Jaśki, Klewianka, Kosiorki, Kramkówka Duża, Kramkówka Mała, Kulesze, Masie, Mejły, Oliszki, Ołdaki, Owieczki, Piwowary, Pyzy, Rybaki, Sobieski, Świerzbienie, Uścianek, Wilamówka, Wojszki, Wójtowstwo, Zblutowo i Żodzie^[14].

1 kwietnia 1954 gmina Goniądz weszła w skład nowo utworzonego powiatu monieckiego^[15].

Gmina Goniądz została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[16]. Równocześnie Dawidowiznę i Wójtowstwo włączono do miasta Goniądza^[17].

Po 1973 roku

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[18]. Gmina objęła znacznie inny obszar niż przed 1954:

јedynie 9 z 26 należących dawniej do gminy Goniądz sołectw (35%) weszło w skład nowej gminy;
16 sołectw (61%) – Dzieżki, Hornostaje, Hornostaje-Osada, Jaśki, Kosiorki, Kulesze, Masie, Mejły, Oliszki, Ołdaki, Pyzy, Rybaki, Sobieski, Świerzbienie, Zblutowo i Żodzie – weszło w skład nowej gminy Mońki,
a jedno (4%), Wilamówka, w skład reaktywowanej gminy Trzcianne.

Ponadto w skład nowej gminy Goniądz weszło:

6 sołectw należących dawniej do gminy Jaświły (Białosuknia, Krzecze, Smogorówka Dolistowska, Smogorówka Goniądzka I, Smogorówka Goniądzka II i Wroceń),
4 sołectwa należące dawniej do miasta Goniądza (Doły, Łazy, Mierkienniki i Szafranki),
4 sołectwa należące dawniej do gminy Ruda w powiecie grajewskim (Budne, Osowiec, Płochowo i Wólka Piaseczna).

Tak więc obszar współczesnej gminy Goniądz przekłada się na następujące odsetki w odniesieniu do składu sprzed 1954 roku: dawna gmina Goniądz (40%), miasto Goniądz (16%), gmina Jaświły (24%), gmina Ruda (16%)^[19].

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

1 lutego 1991 gminę Goniądz połączono z miastem Goniądz w jedną gminę miejsko-wiejską^[20].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[21] gmina Goniądz ma obszar 376,68 km², w tym:

użytki rolne: 35%
użytki leśne: 30%

Gmina stanowi 27,25% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5253	100	2671	50,8	2582	49,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	13,9		7,1		6,9

Piramida wieku mieszkańców gminy Goniądz w 2014 roku^[1].

Sołectwa

Białosuknia, Budne, Dawidowizna, Doły, Downary, Goniądz, Klewianka, Kramkówka Duża, Kramkówka Mała, Krzecze, Łazy, Mierkienniki, Olszowa Droga, Osowiec, Osowiec-Twierdza, Owieczki, Piwowary, Płochowo, Smogorówka Dolistowska, Smogorówka Goniądzka, Szafranki, Uścianek, Wojtówstwo, Wólka Piaseczna, Wroceń^[2].

Sąsiednie gminy

Bargłów Kościelny, Grajewo, Jaświły, Mońki, Radziłów, Rajgród, Sztabin, Trzcianne

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Goniądz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Białymstoku
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0
↑ Dz.U. z 1922 r. nr 115, poz. 1032
↑ ^a ^b A. Studniarek: Ludność Gminy Goniądz w 1921 r. e-monki. [dostęp 2016-07-29]. (pol.).
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 9 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Miasto i Gmina Goniądz

[populacja2016-1] Gmina Goniądz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[sol-2] Strona gminy, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w Białymstoku

[autonazwa2-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[jemielity-5] Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.

[gus-6] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[7] M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0

[8] Dz.U. z 1922 r. nr 115, poz. 1032

[:0-9] A. Studniarek: Ludność Gminy Goniądz w 1921 r. e-monki. [dostęp 2016-07-29]. (pol.).

[:02-10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 9 .

[11] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[12] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[13] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43

[14] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[zmiany1954-15] Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15

[16] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[17] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49

[18] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-19] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[20] Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12

[autonazwa1-21] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

Miasta	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy miejsko-wiejskie	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy wiejskie	Jasionówka Jaświły Krypno Trzcianne

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)

Przynależność wojewódzka	gubernia łomżyńska (1867–1915) woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. białostockie (1945–48)
Miasta	Goniądz (←1916–19→) Grajewo (do 1870 i od 1916) Radziłów (do 1870) Rajgród (do 1870 i od 1924) Szczuczyn Wąsosz (do 1870)
Gminy wiejskie	Bełda (1877–48) Białaszewo (1867–1948) Bogusze (1867–1916 i 1919–48) Goniądz (←1916–19→) Grabowo (do 1947→) Grajewo (1916–19) Lachowo (1867–77 i 1923–47→) Mścichy (1867–1870) Pruska (1867–1868, 1874–1916 i 1919–48) Pruska-Ruda (1868–74) Przestrzele (1867–77) Radziłów (1867–1948) Rajgród (1870–74 i 1919–23) Ruda (1867–68 i 1874–1948) Szczuczyn (1867–1948) Tajno (1916–19) Wąsosz (1867–1948)

Przynależność wojewódzka	woj. białostockie
Miasta	Goniądz (←od 1954) Knyszyn (← od 1954) Mońki (od 1965)
Gminy wiejskie (1954 i 1973–75)	Goniądz (← od 1954) Jasionówka (od 1973) Jaświły (← od 1954) Kalinówka (← w 1954) Knyszyn (od 1973) Krypno (← od 1954) Mońki (od 1973) Trzcianne (← od 1954)
Gromady (1954–72)	Bajki Stare (1954–61) Białosuknia (1954–61) Bobrówka (1954–59) Boguszewo (1954–68) Chojnowo (1954–59) Długołęka (1954–68) Dolistowo Stare / Stare Dolistowo (1954–72) Downary (1954–72) Dziękonie (1954–71) Goniądz (1972) Grądy (1954–59) Hornostaje (1954–71) Jasionówka (1954–72) Jaświły (1954–72) Jatwieź Duża (1954–68) Kalinówka Kościelna (1954–72) Kamionka (1954–59) Klewianka (1961–71) Knyszyn (1972) Krasne Folwarczne (←~~1959~~) Kruszyn (1954–72) Krypno (1954–72) Kulesze (1954–59) Laskowiec (1954–72) Mikicin (1954–59) Milewskie (1954–59) Mońki (1954–64) Mońki (1972) Peńskie (1954–59) Smogorówka Dolistowska (1954–61) Szorce (1954–61) Szpakowo (1954–59) Trzcianne (1954–72) Wyszowate (1961–71) Zofiówka (1959–71)