Gender mainstreaming

Gender mainstreaming – strategia polityczna na rzecz równego traktowania kobiet i mężczyzn. Polega na włączeniu zasady równości szans kobiet i mężczyzn w główny nurt polityki^[1].

Zgodnie z definicją Rady Europy gender mainstreaming polega na (re)organizacji, poprawie, rozwoju i ewaluacji procesów decyzyjnych po to, aby umożliwić osobom obojga płci biorącym udział w życiu politycznym równoważne spojrzenie na kobiety i mężczyzn we wszystkich dziedzinach i na wszystkich płaszczyznach^[2].

Celem gender mainstreaming jest transformacja struktur społecznych i instytucjonalnych tak, aby zapewniały one równe traktowanie wszystkich, jak też równy dostęp do praw oraz instytucji, w tym pełne wykorzystanie ich potencjału intelektualnego i zawodowego, które przyczyni się do budowania społeczeństwa i gospodarki opartych na wiedzy^[1].

Gender mainstreaming został uznany za oficjalny element polityki równościowej ONZ w 1995 roku, na Światowej Konferencji na rzecz Kobiet^[3][4]. Strategia gender mainstreaming stała się wiążąca dla państw członkowskich Unii Europejskiej w 1997 roku - została wpisana do artykułu 2 i 3 Traktatu Amsterdamskiego^[5][6]. Artykuły te stwierdzają, że Unia zobowiązuje się do zapewnienia równości kobiet i mężczyzn, walki z dyskryminacją i włączania tematyki równości płci do różnych obszarów działalności wspólnoty^[5]. W marcu 2010 roku Komisja Europejska włączyła problematykę równości płci do Strategii dla Europy 2020^[5].

W Polsce za realizacje zadań rządu w kwestii zapewnienia równości kobiet i mężczyzn odpowiada Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn^[7].

Według Lombardo (2005)^[8] i Charleswortha (2005)^[9] można wyróżnić kilka wymogów i zasad, których występowanie pozwala na nazwanie danej polityki zgodnej ze strategią gender mainstreaming:

Ten wymóg odwołuje się do całościowego podejścia do genderowych praktyk politycznych w celu zmierzenia się ze współoddziałującymi problemami, które powodują nierówność pomiędzy płciami we wszystkich obszarach życia (praca, polityka, seksualność, kultura, przemoc mężczyzn wobec kobiet)^[8].

Odniesienia do kwestii genderowych powinny występować we wszystkich dziedzinach politycznych. Musi istnieć dowód na zmianę celów polityki głównego nurtu poprzez przemyślenie na nowo i przeformułowanie celów, środków oraz działań z perspektywy gender^[8]. Odpowiedzialność za przekładanie idei gender mainstreaming na praktyczne działania jest systemowa i spoczywa na najwyższych szczeblach władzy. Odpowiadanie za rezultaty gender mainstreaming powinno być ciągle monitorowane^[9].

Gender mainstreaming wymaga równej reprezentacji kobiet i mężczyzn w instytucjach decyzyjnych^[8]. Należy dołożyć wszelkich starań, by zwiększyć w nich udział kobiet^[9].

Powinien istnieć dowód, że równość płci i polityka zorientowanana potrzeby kobiet (np. polityka społeczna), pośród innych celów instytucjonalnych (np. zasobów ludzkich i finansowych, stosowanych środków i innych)^[8]. Gender mainstreaming wymaga uwzględnienia w działaniach politycznych, programach i ustawodawstwie dotyczącym kobiet^[9].

Zmiana ta zakłada trzy aspekty:

1. Proces polityczny na wszystkich szczeblach podlega reorganizacji, tak by zwykłe uczestniczki i zwykli uczestnicy wiedzieli jak włączyć do swych działań perspektywę gender oraz że umiejętność włączania tej perspektywy do działań jest normalnym wymogiem dla osób zaangażowanych politycznie^[8].
2. Mechanizmy polityczne zostają zmienione tak, że występuje: a) wdrożenie współpracy organizacyjne w kwestiach związanych z gender na wszelkich szczeblach i we wszystkich dziedzinach działalności, b) używanie odpowiednich narzędzi i technik politycznych do zintegrowania zmiennej jaką jest gender do wszystkich polityk oraz ich monitoringu i ewaluacji z perspektywy gender^[8]. Gender mainstreaming musi być zinstytucjonalizowany poprzez konkretne działania, mechanizmy i procesy we wszystkich departamentach danej organizacji^[9].
3. Skład zespołu uczestniczącego w tworzeniu polityki ma być poszerzony tak, by miejsce w nim znalazły osoby specjalizujące się w tematyce gender oraz reprezentujące społeczeństwo obywatelskie^[8].

• Komisja Europejska: Podręcznik włączania równości płci w główny nurt polityki. Zatrudnienie, integracja społeczna i ochrona socjalna, kwiecień 2008
• Barbara Limanowska: Gender Mainstreaming. W: Monika Rudaś-Grodzka: Encyklopedia gender: płeć w kulturze. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7554-816-7.