Gdy rozum śpi, budzą się demony

Kiedy rozum śpi, budzą się potwory

Autor	Francisco Goya
Data powstania	1797–1798
Medium	akwaforta
Wymiary	21,5 × 15 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Museo del Grabado de Goya
Multimedia w Wikimedia Commons

Kiedy rozum śpi, budzą się potwory^[1] lub Gdy rozum śpi, budzą się demony, Kiedy rozum śpi, budzą się upiory (hiszp. El sueño de la razón produce monstruos) – rycina hiszpańskiego malarza Francisca Goi wykonana techniką akwaforty między 1797 a 1798 rokiem. Jest najbardziej znaną grafiką z cyklu Kaprysy (hiszp. Los Caprichos).

Rycina przedstawia autoportret artysty. Jego głowa spoczywa na biurku, na którym leżą porzucona kartka i pióro. Jest on atakowany przez upiory (m.in. nietoperze i sowy). Na biurku widoczny jest napisany po hiszpańsku tytuł ryciny. Rycina odnosi się do wad ówczesnego społeczeństwa hiszpańskiego. Inną interpretacją jest przedstawienie nieprzewidywalnej wyobraźni samego artysty, którą można podziwiać w tematyce jego obrazów.

W 1803 roku podarował niesprzedane egzemplarze (240 odbitek) i matryce królowi Karolowi IV z obawy przed zarekwirowaniem i zniszczeniem ich przez Inkwizycję. W zamian otrzymał dożywotnią pensję w wysokości 12 000 reali rocznie dla swojego syna Javiera^[2].

• Francisco José de Goya y Lucientes. Herbert F. Johnson Museum of Art Cornell University. [dostęp 2014-12-09]. (ang.).
• The Caprichos. Erik Weems - The Art of Francisco de Goya y Lucientes. [dostęp 2014-12-09]. (ang.).
• Ilaria Ciseri: Romantyzm: 1780–1860 narodziny nowej wrażliwości. Warszawa: Arkady, 2010, s. 246–247. ISBN 978-83-213-4599-4.