Gałęziak dżunglowy

Gałęziak dżunglowy
	Tylomys tumbalensis
	Merriam, 1901
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	gałęziaki
Plemię	gałęziaki (plemię)
Rodzaj	gałęziak
Gatunek	gałęziak dżunglowy
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Systematyka w Wikispecies

Gałęziak dżunglowy^[3] (Tylomys tumbalensis) – gatunek gryzonia z podrodziny gałęziaków (Tylomyinae) w rodzinie chomikowatych (Cricetidae). Po raz pierwszy został opisany naukowo przez Clintona H. Merriama w 1901 na łamach wydawanego przez Washington Academy of Sciences „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. Typowa lokalizacja: Meksyk, Chiapas, Tumbalá^[4]^[5]. Gałęziak dżunglowy został poznany dzięki około dziesięciu zwierzętom zamieszkujących tereny o powierzchni poniżej 100 km², w okolicy Tumbalá^[4]. Gałęziak dżunglowy występuje tylko w typowej lokalizacji^[4]. Jest gatunkiem monotypowym^[4]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Tylomys tumbalensis w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek krytycznie zagrożony (CR – critically endangered)^[2]^[4]. Nie można wykluczyć, że jest gatunkiem wymarłym^[4].

Systematyka

Po raz pierwszy został opisany naukowo przez Clintona H. Merriama w 1901 na łamach wydawanego przez Washington Academy of Sciences „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. Typowa lokalizacja: Meksyk, Chiapas, Tumbalá^[4]^[5]. Jest gatunkiem monotypowym. Uważany bywa także za podgatunek T. nudicaudus^[4].

Nazewnictwo

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” dla gatunku Tylomys tumbalensis zaproponowano polską nazwę gałęziak dżunglowy^[3].

Budowa ciała

Wzór zębowy^[6]		I	C	P	M
16	=	1	0	0	3
16	=	1	0	0	3

Część grzbietowa gałęziaka dżunglowego jest wybarwiona na kolor ciemnoszary. Natomiast część brzuszna, pachwinowa i podbródek są białe. Ogon jest nagi, dwukolorowy. Część ogona (od nasady) ma ubarwienie czarniawe, a pozostała część jest biała. Kończyny są zakończone ciemnobrązowymi palcami. Gatunek jest podobny do gałęziaka nagoogonowego, ale górne siekacze ma cieńsze, trzonowce dłuższe i masywniejsze, a czaszka, część twarzowa i nos mają delikatniejszą budowę^[4].

Wymiary *Tylomys tumbalensis*
(za: Pardiñas et al., 2017)^[4]
	wymiar
długość tułowia z głową	214 mm
długość ogona	234 mm
masa ciała	250 g

Tryb życia

Gałęziak dżunglowy wiedzie nocny, naziemny i nadrzewny tryb życia. T. tumbalensis jest samotnikiem^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Typowa lokalizacja: Meksyk, Chiapas, Tumbalá^[4]^[5]. Gałęziak dżunglowy został poznany dzięki około dziesięciu zwierzętom zamieszkujących tereny w okolicy Tumbalá. Gałęziak dżunglowy występuje tylko w typowej lokalizacji, na terenie o powierzchni około 93 km²^[4].

Ekologia

W skład diety gałęziaka dżunglowego prawdopodobnie wchodzą rośliny zielone^[4].

Siedlisko

Gałęziak dżunglowy zasiedlał tropikalne lasy, ale rodzime siedliska ulegały znacznej przemianie z powodu urbanizacji i rolnictwa. Lasy tropikalne już w tej okolicy nie istnieją. Zwierzęta były widywane między skałami, powalonymi kłodami oraz w jaskiniach^[2].

Ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Tylomys tumbalensis w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek krytycznie zagrożony (CR – critically endangered)^[2]^[4]. Nie można wykluczyć, że jest gatunkiem wymarłym. Poszukiwania tych zwierząt przeprowadzone w 2015 i w 2017 roku nie dały rezultatu. Gałęziaków dżunglowych nie schwytano już od 40 lat^[4].

Przypisy

↑ Tylomys tumbalensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Tylomys tumbalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Tylomys tumbalensis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2 stycznia 2020]
↑ Gerardo Ceballos: Mammals of Mexico. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, s. 436. ISBN 978-1-4214-0843-9.

[itis-1] Tylomys tumbalensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Tylomys tumbalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-3] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[hmw7-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[msw-5] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Tylomys tumbalensis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2 stycznia 2020]

[Ceballos-6] Gerardo Ceballos: Mammals of Mexico. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, s. 436. ISBN 978-1-4214-0843-9.

[1]