Fokowąs brodaty

Fokowąs brodaty
	Erignathus barbatus
	(Erxleben, 1777)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Parvordo	płetwonogie
Rodzina	fokowate
Rodzaj	Erignathus; Gill, 1866
Gatunek	fokowąs brodaty
Synonimy
	Phoca barbata Erxleben, 1777; Phoca leporina Lepechin, 1778; Phoca nautica Pallas, 1811; Phoca albigena Pallas, 1811; Phoca Parsonsii Lesson, 1828; Phoca Lepechenii Lesson, 1828; Phoca naurica: J.E. Gray, 1871;
	Phoca barbata Erxleben, 1777; Phoca leporina Lepechin, 1778; Phoca nautica Pallas, 1811; Phoca albigena Pallas, 1811; Phoca Parsonsii Lesson, 1828; Phoca Lepechenii Lesson, 1828; Phoca naurica: J.E. Gray, 1871;
Podgatunki
	E. b. barbatus (Erxleben, 1777); E. b. nauticus (nautica Pallas, 1811);
	E. b. barbatus (Erxleben, 1777); E. b. nauticus (nautica Pallas, 1811);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fokowąs brodaty^[11], foka wąsata^[12], foka brodata^[12] (Erignathus barbatus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae). Największa foka żyjąca w niewielkich stadach na terenie Arktyki. Znaczenie gospodarcze foki wąsatej jest nieduże. Poławiana głównie przez Inuitów.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Phoca barbata^[3]. Holotyp pochodził z północnej części Oceanu Atlantyckiego, w południowej Grenlandii^[13]. Podgatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1811 roku niemiecki zoolog Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Phoca nautica^[5]. Okaz typowy pochodził z Morza Ochockiego, we wschodniej Syberii^[14]. Jedyny przedstawiciel rodzaju fokowąs^[11] który nazwał w 1866 roku amerykański zoolog Theodore Nicholas Gill^[2].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[15].

Etymologia

Erignathus: gr. ερι- eri- „bardzo, dużo”; γναθος gnathos „żuchwa”^[16].
barbatus: łac. barbatus „brodaty”, od barba „broda”^[17].
nauticus: łac. nauticus „morski”, od nauta „żeglarz, marynarz”, od navis „statek”, od gr. ναυς naus, νεως neōs „statek”^[18]^[19].

Zasięg występowania

Występuje w morzach koła podbiegunowego oraz u wybrzeży Kanady, Islandii, Grenlandii, Japonii, Norwegii, Rosji, wyspy Jan Mayen, prowincji Svalbard i Stanów Zjednoczonych. Zabłąkane osobniki znajdywano u wybrzeży Chin, Wysp Owczych, Francji, Niemiec, Holandii, Portugalii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii^[13]^[10].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[15]:

E. barbatus barbatus – Arktyka i północna część Oceanu Atlantyckiego od środkowej kanadyjskiej Arktyki do mórz Barentsa i Łaptiewów.
E. barbatus nauticus – arktyczne i subarktyczne oceany na wschód od Morza Łaptiewów do środkowej kanadyjskiej Arktyki, także Morze Beringa i Morze Ochockie na południe do Hokkaido w Japonii.

Morfologia

Długość ciała 210–250 cm; masa ciała 250–450 kg^[20]. Noworodki osiągają długość około 130 cm i ciężar około 34 kg^[20]. Grzbiet w kolorze ciemnoszarym, przechodzącym do czarnego z jaśniejszymi plamami na łopatkach, spód brzucha jaśniejszy. Jaśniejsze plamy również na górnej powierzchni głowy, po bokach pyska oraz wokół oczu i uszu. Posiada charakterystyczne obfite wąsy, które utworzone są z włosów zatokowych.

Tryb życia

Zwierzę samotnicze, niekiedy żyjące w grupach. Przebywa na krach, w pobliżu wybrzeży. Potrafi nurkować dość głęboko, dochodząc do głębokości 70 m. Odżywia się rybami, skorupiakami, małżami, ślimakami, pierścienicami, dennymi bezkręgowcami.

Rozród

Samica rodzi co 2 lata po ciąży trwającej 11 miesięcy. Do porodu dochodzi na wiosnę. Młode osiągają wielkość do 1,2 m. Ich futerko przybiera kolor szary. Samice dojrzewają do 6 lat, samce 7.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Phoca nautica Pallas, 1811.

Przypisy

↑ Erignathus barbatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b T.N. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Proceedings (Communications of the) Essex Institute”. 5, s. 5, 1866. (ang.).
↑ ^a ^b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 590. (łac.).
↑ I.I. Lepechin. Phocarum species descriptae. „Acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae”. 1 (1), s. 264, ryc. viii, 1777. (łac.).
↑ ^a ^b Pallas 1811 ↓, s. 108.
↑ Pallas 1811 ↓, s. 109.
↑ Lesson 1828 ↓, s. 414.
↑ Lesson 1828 ↓, s. 415.
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British museum. Supplement. London: The Trustees, 1871, s. 3. (ang.).
↑ ^a ^b K.M.K.M. Kovacs K.M.K.M., Erignathus barbatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-14] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Erignathus barbatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].
↑ J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 331. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 269, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, barbatus [dostęp 2022-08-17] .
↑ K. Kumaniecki: Słownik łaciński polsko. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1986, s. 321. (pol. • łac.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, nautus [dostęp 2022-08-17] .
↑ ^a ^b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 175. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia

P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. i–xviii, 1–568. (łac.).
R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 400–426. (fr.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[9] Niepoprawna późniejsza pisownia Phoca nautica Pallas, 1811.

[itis-1] Erignathus barbatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gill-2] T.N. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Proceedings (Communications of the) Essex Institute”. 5, s. 5, 1866. (ang.).

[erx-3] J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 590. (łac.).

[lep-4] I.I. Lepechin. Phocarum species descriptae. „Acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae”. 1 (1), s. 264, ryc. viii, 1777. (łac.).

[CITEREFPallas1811[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97024h/f126.item.r=Zoographia%20Rosso-Asiatica_108]-5] Pallas 1811 ↓, s. 108.

[CITEREFPallas1811[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97024h/f127.item.r=Zoographia%20Rosso-Asiatica_109]-6] Pallas 1811 ↓, s. 109.

[CITEREFLesson1828[https://www.biodiversitylibrary.org/page/48221126_414]-7] Lesson 1828 ↓, s. 414.

[CITEREFLesson1828[https://www.biodiversitylibrary.org/page/48221127_415]-8] Lesson 1828 ↓, s. 415.

[gray-10] J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British museum. Supplement. London: The Trustees, 1871, s. 3. (ang.).

[iucn-11] K.M.K.M. Kovacs K.M.K.M., Erignathus barbatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-14] (ang.).

[miiz-12] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-13] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Erignathus barbatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].

[ell&mor-15] J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 331. (ang.).

[icmw-16] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[pal-17] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 269, 1904. (ang.).

[18] The Key to Scientific Names ↓, barbatus [dostęp 2022-08-17] .

[kum-19] K. Kumaniecki: Słownik łaciński polsko. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1986, s. 321. (pol. • łac.).

[20] The Key to Scientific Names ↓, nautus [dostęp 2022-08-17] .

[hmw-21] B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 175. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[1]