Dziwna

Dziwna
	; Dziwna uchodzi do Morza Bałtyckiego w Dziwnowie
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Lokalizacja	powiat kamieński
	Cieśnina
Długość	30,348 km
Miejsce	Głęboki Nurt
Recypient	Morze Bałtyckie
brak współrzędnych

Dziwna – cieśnina^[1] o długości 30,348^[2] km łącząca wody Zalewu Szczecińskiego z Morzem Bałtyckim^[3]. Oddziela wyspę Wolin od stałego lądu po jej wschodniej stronie. Dziwna odbiera wody z cieśniny zwanej Głębokim Nurtem. Względem pozostałych dwóch cieśnin Zalewu Szczecińskiego (Piany i Świny) znajduje się najdalej na wschód.

U południowego krańca Dziwny, nad Zalewem Szczecińskim leży miasto Wolin. W okolicy Kamienia Pomorskiego cieśnina tworzy Zalew Kamieński z Wyspą Chrząszczewską oraz po zachodniej stronie mniejsze jezioro Koprowo. Przez Zatokę Wrzosowską Zalewu Kamieńskiego, nad którą leżą Dziwnówek i Wrzosowo, uchodzi do Zatoki Pomorskiej w Dziwnowie.

Czynniki abiotyczne Dziwny określa się jako wody przejściowe o typie lagunowym z substratem mułowym i piaszczystym^[4].

Obszar cieśniny został objęty specjalnym obszarem ochrony siedlisk „Ujście Odry i Zalew Szczeciński”.

Nad Dziwną znajdują się 4 porty morskie: port Wolin, port Sierosław, port Kamień Pomorski i port Dziwnów.

Ruch wód i zlewnia

Przez Dziwnę ma miejsce odpływ wód z Zalewu Szczecińskiego do Morza Bałtyckiego. Po uwzględnieniu siły wiatru, zmian poziomu wód, wskaźników zasolenia wyliczono, że przez Dziwnę odpływa 10% wód zalewu^[5], a większość przez pozostałe 2 cieśniny: Świnę (75%^[5] i Pianę (15%^[5])^[6]. Woda w Dziwnie zmienia kierunek płynięcia w różnych porach roku. Odpływ następuje najczęściej wiosną, natomiast w pozostałych okresach, przy wiatrach wiejących z północnego zachodu, mogą występować wlewy wód z Zatoki Pomorskiej (zjawisko tzw. cofki), jednak ze względu na małą głębokość, są one znacznie mniejsze niż te przez cieśninę Świnę^[5].

Do Dziwny uchodzą takie cieki jak: Szczuczyna, Kurawa, Lewieńska Struga, Skarchówka, Dusinka (Wołczenica), Świniec oraz dopływy z wyspy Wolin uchodzące pod wsią Darzowice.

Jakość wód

Latem 1990 roku (21 sierpnia) oraz wiosną 1991 roku (5 maja) przeprowadzono dwa badania wody w Dziwnej. Próbki wody pobierano z sześciu miejsc rozmieszczonych równomiernie na całej długości Dziwny w granicach gminy Wolin. Podstawowe parametry fizyczno-chemiczne oznaczono w Laboratorium Hydrochemicznym Instytutu Geografii Fizycznej w Poznaniu, zgodnie z Polskimi Normami^[7].

W 2011 r. przeprowadzono badania jakości wód Dziwny w dwóch punktach pomiarowych w ramach monitoringu wód przejściowych i przybrzeżnych. W ich wyniku oceniono elementy fizykochemiczne Dziwny na poniżej stanu dobrego, a stan chemiczny także poniżej dobrego^[8].

Badania jakości wód Dziwny (2011)^[8]
Punkt pomiarowy	Ocena elementów fizykochemicznych	Ocena elementów biologicznych	Ocena stanu ekologicznego
m. Dziwnów (ujście Dziwny)	poniżej stanu dobrego	słaby	zły (V klasa)
m. Wolin (przy moście kolejowym)	poniżej stanu dobrego	słaby	słaby (IV klasa)

Hydronimia

Nazwa cieśniny została odnotowana w XIII wieku: Diuenow (1243), Dyuennow (1274) 1331. Nazwę Dziwny tłumaczy się ostatnio poprzez odwołanie do prasłowiańskiego przymiotnika *divьnъ (pol. dziwny), pochodzącego od indoeuropejskiego korzenia *dey- („lśnić, błyszczeć”). Jest to zgodne z poglądami Jana Rozwadowskiego, który łączył nazwę z indoeuropejskim słowem *deivo-s, które wyraża pojęcie światła, dnia, nieba, bóstwa^[9]. Jest też przedstawiana hipoteza o pierwotności nazwy miejscowej (a wtórnie nazwy cieśniny) o pochodzeniu odosobowym, utworzonej dzierżawczym przyrostkiem -ow od pomorskiej nazwy osobowej *Dziwien^[10]^[11]. Zbigniew Babik przyjmuje, że najprawdopodobniej najstarszą nazwą był ojkonim Dziwnów lub Dziwnowo, od którego utworzono hipotetyczne Dziwnowa (*Woda), co z kolei zgermanizowano w postaci Dievenow^[12].

W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego z końca XIX wieku zostało przedstawione Dziwno jako jedno z trzech ujść Odry, a także jako odnoga Odry i struga^[13]^[14]^[15]. Na polskiej mapie wojskowej z 1938 r. podano polski egzonim Dziwna^[16]. Do 1945 r. stosowano niemiecką nazwę cieśniny – Dievenow. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Dziwna. Została wtedy błędnie określona jako rzeka^[17].

Dziwna w Wolinie

Przypisy

↑ Morze Bałtyckie, Cieśniny. W: Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10 - Morza i oceany. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2008, s. 52. ISBN 978-83-254-0462-8.
↑ Dziwna na Hydroportal [online], Hydroportal [dostęp 2022-09-11] .
↑ V2 Rzeki. W: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2007. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, 2008-12-30, s. 57.
↑ Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2009. WIOŚ Szczecin, 2010-11-14, s. 20.
↑ ^a ^b ^c ^d praca zbiorowa pod red. Andrzeja Kostrzewskiego: Środowisko przyrodnicze i przestrzenna struktura społeczno-ekonomiczna miasta i gminy Wolin: monografia geograficzna.. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Studenckie Koło Naukowe Geografów im. Stanisława Pawłowskiego, 1992, s. 149.
↑ Volker Mohrholz, Hans Ulrich Lass. Transports between Oderhaff and Pomeranian bight – a simple barotropic box model. „Ocean Dynamics”. 50 (4), s. 371-383, 1998-12. Springer Berlin / Heidelberg. DOI: 10.1007/BF02764231. ISSN 1616-7228. (ang.).
↑ Marcin Nowacki, Dariusz Wrzesiński: Właściwości fizyczne i skład chemiczny wód Dziwny. W: praca zbiorowa pod red. Andrzeja Kostrzewskiego: Środowisko przyrodnicze i przestrzenna struktura społeczno-ekonomiczna miasta i gminy Wolin: monografia geograficzna.. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Studenckie Koło Naukowe Geografów im. Stanisława Pawłowskiego, 1992, s. 149.
↑ ^a ^b Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w latach 2010-2012. WIOŚ Szczecin, 2013-12-27.
↑ Jan Michał Rozwadowski: Studia nad nazwami wód słowiańskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948, s. 56.
↑ Jerzy Duma: Hydronymia Europea
↑ Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 73. ISBN 83-01-13857-2.
↑ Zbigniew Babik: Najstarsza wartwa nazewnicza na ziemiach polskich. Kraków: 2001, s. 379. ISBN 83-7052-597-0.
↑ Dziwno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 303 .
↑ Wolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 836 .
↑ Kamień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 740 .
↑ Arkusz 42 Stettin (Szczecin). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1938
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 2 kwietnia 1949 r. (M.P. z 1949 r. nr 29, poz. 445, s. 13)

Zobacz hasło Dziwna w Wikisłowniku

[1] Morze Bałtyckie, Cieśniny. W: Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10 - Morza i oceany. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2008, s. 52. ISBN 978-83-254-0462-8.

[2] Dziwna na Hydroportal [online], Hydroportal [dostęp 2022-09-11] .

[3] V2 Rzeki. W: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2007. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, 2008-12-30, s. 57.

[WIOS2009-4] Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2009. WIOŚ Szczecin, 2010-11-14, s. 20.

[:0-5] raca zbiorowa pod red. Andrzeja Kostrzewskiego: Środowisko przyrodnicze i przestrzenna struktura społeczno-ekonomiczna miasta i gminy Wolin: monografia geograficzna.. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Studenckie Koło Naukowe Geografów im. Stanisława Pawłowskiego, 1992, s. 149.

[6] Volker Mohrholz, Hans Ulrich Lass. Transports between Oderhaff and Pomeranian bight – a simple barotropic box model. „Ocean Dynamics”. 50 (4), s. 371-383, 1998-12. Springer Berlin / Heidelberg. DOI: 10.1007/BF02764231. ISSN 1616-7228. (ang.).

[7] Marcin Nowacki, Dariusz Wrzesiński: Właściwości fizyczne i skład chemiczny wód Dziwny. W: praca zbiorowa pod red. Andrzeja Kostrzewskiego: Środowisko przyrodnicze i przestrzenna struktura społeczno-ekonomiczna miasta i gminy Wolin: monografia geograficzna.. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Studenckie Koło Naukowe Geografów im. Stanisława Pawłowskiego, 1992, s. 149.

[WIOS2011-8] Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w latach 2010-2012. WIOŚ Szczecin, 2013-12-27.

[9] Jan Michał Rozwadowski: Studia nad nazwami wód słowiańskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948, s. 56.

[10] Jerzy Duma: Hydronymia Europea

[11] Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 73. ISBN 83-01-13857-2.

[12] Zbigniew Babik: Najstarsza wartwa nazewnicza na ziemiach polskich. Kraków: 2001, s. 379. ISBN 83-7052-597-0.

[13] Dziwno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 303 .

[14] Wolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 836 .

[15] Kamień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 740 .

[16] Arkusz 42 Stettin (Szczecin). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1938

[17] Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 2 kwietnia 1949 r. (M.P. z 1949 r. nr 29, poz. 445, s. 13)

[1]