Dwupierścieniak cesarski

Dwupierścieniak cesarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Biannulariaceae
Rodzaj	dwupierścieniak
Gatunek	dwupierścieniak cesarski
	Nazwa systematyczna
	Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer; Revue Mycol., Paris 5: 9 (1940)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dwupierścieniak cesarski (Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny Biannulariaceae^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Catathelasma, Biannulariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1879 r. Petter Karsten nadając mu nazwę Armillaria imperialis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1940 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Catathelasma^[2].

Synonimy^[3]:

Agaricus imperialis Fr. 1845
Armillaria imperialis Quél. 1872
Armillaria nobilis Murrill 1914
Biannularia imperialis (Quél.) Beck 1922
Clitocybe imperialis (Quél.) Ricken 1914
Omphalia imperialis (Quél.) Quél. 1886

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r.^[4] Dawniej nazywany był opieńką cesarską, bedłką cesarską lub czopem^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–20 cm, za młodu półkulisty, później płaskołukowaty, w końcu lejkowato wklęsły. Brzeg długo pozostaje podwinięty. Powierzchnia łuskowata o barwie od bladobrązowej do brązowej^[6]. Młode owocniki są trudne do zauważenia, gdyż są ukryte w ściółce leśnej. Przez długi czas otoczone są osłoną^[5].

Blaszki

Głęboko zbiegające na trzon, wąskie o barwie od jasnokremowej do żółtej z brązowym odcieniem^[6].

Trzon

Wysokość 7–16 cm, grubość 3–5 cm, walcowaty lub kołkowaty, zwężony dołem, pełny i twardy. Powierzchnia o barwie od białej do ochrowej. Posiada wyraźny skórzasty i odstający pierścień^[6]. Pierścień ten jest podwójny i trwały^[6].

Miąższ

Gruby, twardy, soczysty, barwy białej. Smak i zapach mączno-ogórkowy^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki eliptyczne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 10–15 × 4–6 μm^[7].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, w niektórych krajach Europy oraz w Korei i Japonii^[8]. W Polsce jest rzadki. W literaturze naukowej do 2020 r. podano 16 stanowisk historycznych i 6 współczesnych (niektóre błędnie)^[9]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów^[10]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów wymierających (E)^[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Niemczech, Estonii, Szwecji, Finlandii, Słowacji, Czechach^[4].

Pojawia się w lasach iglastych i mieszanych, ale także na pastwiskach i przy potokach, szczególnie w lasach podgórskich. Rośnie głównie pod świerkami i sosnami oraz w borówkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października^[6].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[4]. Należy do smacznych grzybów jadalnych, ale w Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Przypisy

↑ Catathelasma imperiale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2020-05-12].
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b HenrykH. Orłoś HenrykH., Atlas grzybów leśnych, Warszawa: PWRiL, 1974 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ Catathalesma imperiale [online], Mushroom Expert [dostęp 2013-03-04] .
↑ Mapa zasięgu Catathalesma imperiale na świecie. Discover Life. [dostęp 2021-11-05].
↑ AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ Aktualne stanowiska dwupierścieniaka cesarskiego w Polsce. [dostęp 2021-11-05].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[iucn-1] Catathelasma imperiale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[if-2] Index Fungorum. [dostęp 2020-05-12].

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .

[check-4] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[agl-5] HenrykH. Orłoś HenrykH., Atlas grzybów leśnych, Warszawa: PWRiL, 1974 .

[wag-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[mush-7] Catathalesma imperiale [online], Mushroom Expert [dostęp 2013-03-04] .

[disc-8] Mapa zasięgu Catathalesma imperiale na świecie. Discover Life. [dostęp 2021-11-05].

[och-9] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[atlas-10] Aktualne stanowiska dwupierścieniaka cesarskiego w Polsce. [dostęp 2021-11-05].

[mirek-11] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[rozp-12] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[1]