Dummy (album)

Dummy – debiutancki album angielskiej grupy Portishead wydany w 1994 roku przez wytwórnię Go! Beat.

W 1994 roku zdobył tytuł Albumu Roku magazynu Melody Maker oraz nagrodę Mercury Prize w roku następnym. W 2003 roku został sklasyfikowany na 419. miejscu listy 500 albumów wszech czasów magazynu Rolling Stone. Do 2008 roku został sprzedany w liczbie 3,6 miliona egzemplarzy zdobywając certyfikaty platynowej i złotej płyty.

Geoff Barrow już jako nastolatek zainteresował się muzyką mając nadzieję, że dzięki niej będzie mógł opuścić miasteczko Portishead, którego nie lubił^[5]. Na początku lat 90. pracował jako chłopiec podający herbatę w miejskich studiach Coach House w Bristolu. W studio tym w 1991 roku zespół Massive Attack nagrywał swój debiutancki album, Blue Lines, Barrow dostał trochę wolnego czasu na nagranie własnych utworów. W tym samym roku w studiu pojawiła się Beth Gibbons, pisząca w tamtym czasie własne piosenki i śpiewająca w bristolskich pubach covery Janis Joplin. Przez kilka lat oboje zapoznawali się z własnymi pomysłami muzycznymi wymieniając się domowymi taśmami, po czym postanowili założyć zespół, Portishead^[6]. W międzyczasie Barrow został zatrudniony przez Camerona McVeya, menadżera i męża piosenkarki Neneh Cherry, by uczestniczyć w realizacji jej drugiego albumu, Homebrew z 1992 roku^[7]. Muzykę na debiutancki album Portishead Barrow napisał wraz ze swoim przyjacielem, gitarzystą Adrianem Utleyem mając do pomocy inżyniera dźwięku, Dave’a McDonalda^[6]. Twórczością Barrowa i Gibbons wkrótce zainteresowały się wytwórnie płytowe, a wyścig o podpisanie kontraktu nagraniowego wygrała ostatecznie niezależna wytwórnia Go! Discs z Londynu. W podpisaniu kontraktu pomógł Barrowowi Utley, chociaż sam go nie podpisał^[7].

Album promował singel „Numb”^[2] a także wymyślony przez Barrowa krótkometrażowy, czarno-biały film, To Kill a Dead Man, z quasi szpiegowską fabułą, pozbawiony słów i z instrumentalnym podkładem muzycznym. Film był prezentowany z powodzeniem podczas londyńskich pokazów filmu Wściekłe psy Quentina Tarantino^[5].

Album ukazał się 22 sierpnia 1994 roku jako CD^[8], a w październiku – jako LP^[1]. Krótko po premierze sklepy płytowe zauważyły niezadowolonych klientów wracających z płytami, którzy domagali się zwrotu pieniędzy. Skarżyli się, że jakość tłoczenia została naruszona przez kurz podczas produkcji; tuż po wyjęciu z opakowania słychać było trzaski statyczne w cichszych fragmentach muzyki. Właściciele sklepów wyjaśniali, że muzycy celowo dodali trzaski, aby dodać nagraniom ciepła i atmosfery. Zdeterminowani, aby nagrać album z klimatem vintage, wybrali analogowe metody nagrywania zamiast nowoczesnych, cyfrowych. Zespół wyprodukował chropawe sample, słyszalne na całym albumie, gromadząc kolekcję istniejących i nowo nagranych płyt winylowych, a następnie fizycznie manipulując dźwiękiem, w tym celowo go zniekształcając^[9]. Później jednak album odniósł sukces na rynku sprzedając się w ciągu kilku miesięcy w liczbie ponad 50 tysięcy egzemplarzy, a zespół, zachęcony powodzeniem rozpoczął występy na żywo, gromadząc coraz liczniejszą publiczność. Do 2008 roku album sprzedany został w liczbie 3,6 miliona egzemplarzy^[7].

Muzycznie Dummy był mieszanką funku, jazzu, muzyki ze ścieżki dźwiękowej i sampli^[6]. Barrow przy jego realizacji wykorzystał elementy muzyki filmowej, którą cenił za jej eksperymenty z brzmieniem, tworzonym przy pomocy gitar i taśm puszczanych od tyłu^[5]. Wykorzystał również hip-hopowe techniki produkcji, samplowania, scratchowania, gruchotania skrzynkami i tworzenia pętli^[10]. Wśród sampli na albumie znalazły się między innymi: motyw z muzyki filmowej Lalo Schifrina, fragment utworu „Elegant People” z repertuaru Weather Report oraz cytat z twórczości Isaaca Hayesa. Jako instrumentarium wykorzystano gitary i perkusję, syntezator (jako podkład) oraz dodatkowo skrzypce, wiolonczelę i fortepian^[5].

Wydana została również wersja CD z dodatkowym utworem – „It's A Fire” (umieszczonym pomiędzy „Wandering Star” a „Numb”)^[12].

Sample:

• „Sour Times”: Lalo Schifrin – „The Danube Incident”, Smokey Brooks – „Spin It Jig”
• „Strangers”: Weather Report – „Elegant People”
• „Wandering Star”: Eric Burdon and WAR – „Magic Mountain”
• „Biscuit”: Johnnie Ray – „I'll Never Fall In Love Again”
• „ Glory Box”: Isaac Hayes – „Ike's Rap III”

• Geoff Barrow – Rhodes, perkusja, programowanie
• Adrian Utley – gitara, gitara basowa, organy Hammonda, theremin
• Beth Gibbons – śpiew

• Clive Deamer – perkusja
• Neil Solman – Rhodes, organy Hammonda
• Gary Baldwin – organy Hammonda
• Dave McDonald – flet nosowy
• Andy Hague – trąbka
• Strings Unlimited – smyczki

Oceny łączne
Publikacja	Ocena
Album of the Year	90/100[13]
Recenzje
Publikacja	Ocena
AllMusic	[14]
Chicago Tribune	[15]
Entertainment Weekly	A-[16]
Far Out Magazine	[17]
laut.de	[18]
Los Angeles Times	[19]
NME	9/10[20]
Pitchfork	9.5/10[21]
Porcys	7.4/10[22]
Q	[23]
Rolling Stone	[24]
The New Rolling Stone Album Guide	[25]
Slant Magazine	[26]
Sputnikmusic	4.0/5[27]
Tylko Rock	[5]
Uncut	10/10[28]

Dummy to – według Aimee Ferrier z magazynu Far Out – „wciągające doświadczenie zapraszające słuchaczy do świata samotności, niezadowolenia i paranoi. Pejzaż namalowany przez wokalistkę Beth Gibbons jest mroczny, często beznadziejny, ale całkowicie kuszący”. W podsumowaniu recenzentka stwierdza, iż „Dummy to płyta obowiązkowa; jej hipnotyzujące melodie, zacinające się rytmy i kinowe sample tworzą całkowicie niepowtarzalne brzmienie, które umacnia pozycję zespołu Portishead jako mistrzów gatunku trip-hop”^[14].

Zdaniem Johna Busha z AllMusic Dummy jest „genialną, zaskakująco naturalną syntezą klaustrofobicznych szpiegowskich ścieżek dźwiękowych, mrocznych breakbeatów inspirowanych miłością frontmana Geoffa Barrowa do hip-hopu oraz [śpiewu] wokalistki, Beth Gibbons”, która zaprezentowała swe możliwości wokalne na tle gitary Adriana Utleya oraz gramofonów i klawiszy Barrowa. W podsumowaniu recenzent stwierdził , iż Dummy „lepiej niż jakikolwiek wcześniejszy album połączył precyzyjne produkcje świata tańca z takimi charakterystycznymi dla popu cechami, jak świetne teksty piosenek i doskonałe występy wokalne”^[14].

Borys Dejnarowicz z magazynu Porcys ocenia, iż „stylistyczną odrębność zapewniły Portishead osobowość i niepodważalna charyzma Beth Gibbons (…) na tle podkładów muzycznych, będących dziełem reszty grupy (…) Geoffa Barrowa i Adriana Utleya”. Muzykę scharakteryzował jako mroczną, przeważnie jednostajnie zrytmizowaną, niewątpliwie bardzo psychodeliczną”^[22].

Według Grzegorza Kszczotka z miesięcznika Tylko Rock Dummy to płyta „spójna, o wspaniałej, trochę niesamowitej atmosferze”. Zawarta na niej muzyka, pomimo że jest spokojna i melancholijna, to jednak z uwagi na obecny w niej rytm zachęca „choćby do podrygiwania. Utwory są podobne w nastroju, a głos Gibbons jest „melancholijny, spokojny, odarty z emocji (…), odarty z nadziei, niewiarygodnie smutny”. Za najładniejszy utwór albumu autor uznał „Sour Times”, a za najsmutniejszy – „Roads”^[5].

Na wokal Gibbons zwraca uwagę również Sal Cinquemani ze Slant Magazine: „Gibbons jest jednocześnie przygnębiona („It Could Be Sweet”), kokieteryjna („Glory Box”) i ponuro podnosząca na duchu („It's a Fire”). Podkład muzyczny to „filmowe kolaże noir Geoffa Barrowa” i „cicho wibrująca gitara Adriana Utleya”. Dummy to album, który „brzmi dziś tak samo przełomowo, jak osiem lat temu” – stwierdza w podsumowaniu autor, dając wydawnictwu maksymalną notę^[26].

Erich Renz z laut.de stwierdza, iż „Portishead pokazali całą chwałę czarnej dziury. Czuli się tak przyciągani przez to, co nieznane i mroczne, że nie mogli nie nauczyć się, jak sobie z tym poradzić”^[18].

Philip Sherburne z magazynu Pitchfork analizując wpływy muzyczne debiutanckiego albumu Portishead zauważył, iż choć Dummy „niesie w sobie echa wielu przełomowych albumów z poprzednich lat: tęsknej narkozy Mazzy Star i Cocteau Twins, szkieletowego hip-hopu Eric B. & Rakim, eterycznych piosenek Julee Cruise” oraz PJ Harvey, The Orb i Seefeel to jednak korzenie zespolu sa bliższe tradycjom dubu i breakbeatu, charakterystycznym dla wielokulturowego Bristolu. Najbliższym poprzednikiem Dummy był, zdaniem recenzenta, album Blue Lines grupy Massive Attack, nagrywany w czasie gdy Barrow pracował jako chłopiec na posyłki i magnetofonista w bristolskim Coach House Studios. Sama muzyka albumu jest „mroczna, wilgotna i stanowi kwintesencję Bristolu, łącząc przenikliwie chłodną mgłę portową z żywicą tysiąca jointów pozostawionych do wypalenia we mgle”^[21].

Loraine Ali z Los Angeles Times oceniła Dummy jako album „bujny i bogaty, a jednocześnie delikatny i urzekający”, zaś Portishead jako „jeden z najbardziej innowacyjnych angielskich zespołów^[19].

Zdaniem Stephena Daltona z NME Dummy to „bez wątpienia wysublimowany debiutancki album. Ale bardzo, bardzo smutny. Z jednej strony jego leniwy, slowbeatowy blues wyraźnie zajmuje teren podobny do bratnich dusz, Massive Attack i całej dalszej hip-hopowej rodziny z Bristolu. Z drugiej jednak strony są to awangardowe, księżycowe krajobrazy o zaciekłym, eksperymentalnym charakterze. Poza tym to uduchowiony szloch Beth Gibbons rzeczywiście ulokował Portishead na emocjonalnej mapie”^[20].

„Z loopów taśmowych i smyczków na żywo, z riffów Rhodesa i anielskiego śpiewu, ci angielscy wywrotowcy konstruują bardzo hip-gotycki hip-hop” – ocenia Paul Evans z magazynu Rolling Stone^[24].

• Wielka Brytania: 3× platynowa płyta (1 kwietnia 1995, 1 września 1996 i 1 lutego 2019)^[51]
• USA: złota płyta (21 sierpnia 1997)^[52]
• Kanada: platynowa płyta (1 kwietnia 1998)^[53]
• Szwajcaria: złota płyta (1999)^[54]
• Belgia: platynowa płyta (18 stycznia 2006)^[55]
• Europa: 2x platynowa płyta (2007)^[56]

• 1994 – Album Roku magazynu Melody Maker^[5]
• 1995 – Nagroda Mercury Prize^[57]
• 2003 – 419. Miejsce na liście 500 albumów wszech czasów magazynu Rolling Stone^[58]
• 2015 – 2. miejsce na liście The 50 best trip-hop albums of all time magazynu Fact^[59]
• 2021 – 1. miejsce na liście The 20 Best Trip-Hop Albums of All Time magazynu Slant Magazine^[60]
• 2022 – 11. miejsce na liście The 150 Best Albums of the 1990s magazynu Pitchfork^[61]