Dubelt

Dubelt
	Gallinago media
	(Latham, 1787)
	; Tokujący samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	słonki
Plemię	Scolopacini
Rodzaj	Gallinago
Gatunek	dubelt
Synonimy
	Scolopax Media Latham, 1787; Capella media (Latham, 1787); Scolopax major J.F. Gmelin, 1789; Gallinago major (J.F. Gmelin, 1789); Gallinago major orientalis Zarudny, 1909; Scolopax paludosa Retzius, 1800; Scolopax palustris Pallas, 1811; Gallinago risoria Brehm, 1855;
	Scolopax Media Latham, 1787; Capella media (Latham, 1787); Scolopax major J.F. Gmelin, 1789; Gallinago major (J.F. Gmelin, 1789); Gallinago major orientalis Zarudny, 1909; Scolopax paludosa Retzius, 1800; Scolopax palustris Pallas, 1811; Gallinago risoria Brehm, 1855;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Dubelt^[5], bekas dubelt^[5]^[6] (Gallinago media) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Bliski zagrożenia wyginięciem.

Zasięg występowania

Dubelt zamieszkuje Europę Północną, Środkową i Wschodnią oraz zachodnią Syberię – od Półwyspu Skandynawskiego i Polski po Jenisej. Zimuje w Afryce Subsaharyjskiej. Przeloty w marcu–maju i lipcu–listopadzie.

W Polsce gniazduje bardzo nielicznie, głównie na Podlasiu (najliczniej w Dolinie Biebrzy) i Lubelszczyźnie, skrajnie nielicznie w północnej części Mazowsza, Wielkopolsce oraz na Pomorzu Zachodnim^[7].

Morfologia

Cechy gatunku: Brak wyraźnego dymorfizmu, zarówno płciowego, jak i wiekowego. Wierzch głowy ciemnobrązowy z szerokimi, jasnobrązowymi smugami na środku głowy i nad oczami. Wierzch ciała brązowy z czarnobrązowymi plamami. Spód ciała jasny z ciemnym prążkowaniem. Ogon rdzawy z białymi krawędziami. Dziób długi, prosty, brązowy z czarnym końcem.; Nie wyróżnia się podgatunków^[2]^[8].
Wymiary średnie: długość ciała ok. 27–29 cm^[9]
rozpiętość skrzydeł ok. 42–46 cm^[9]
masa ciała ok. 140–250 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Duże obszary podmokłych łąk i bagien.
Okres godowy: Samce tokują stadnie, nocą na wybranych torfowiskach. Ptaki są bardzo przywiązane do miejsca toków. Niektóre tokowiska są systematycznie odwiedzane przez 20 a nawet 60 lat. Tokowiska dubeltów stanowią system. Poszczególne oddalone są od siebie o kilka kilometrów. Samce przebywają na tokowisku średnio 4 dni. Istnieje wymiana samców między tokowiskami. W związku z tym dubelty potrzebują ogromnego podmokłego terenu, a o te coraz trudniej. Dubelt jest więc ptakiem rzadkim. Jest to gatunek nocny, ciężki do obserwacji i badań. W czasie toków samce przyjmują postawę „kulturystyczną”, wypinając do przodu pierś i naprężając nogi. Wydają przy tym specyficzne dźwięki podobne do terkotu. W ostatniej fazie tokowania ptak wyrzuca do góry skrzydła, następnie przysiada i rozpościera ogon. Każdy z samców tokuje na oddzielnej kępie, jak na cokole. Zdarzają się też potyczki samców na granicach rewirów. Samce nigdy się nie dotykają, okazując swoje niezadowolenie unoszeniem i opuszczaniem głowy, strasząc się nawzajem. Samice obserwują tokowisko i wybierają najatrakcyjniejszego samca^[10].
Gniazdo: Na ziemi, w suchym, wyniesionym miejscu.

Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lub 2 lęgi, składając w maju–lipcu 4 jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 22–24 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu, lecz pozostają pod opieką obojga rodziców przez 4–5 tygodni, do momentu uzyskania zdolności do lotu.
Pożywienie: Bezkręgowce.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dubelta za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2012 roku, mieści się w przedziale 118 000 – 1 051 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[4].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą^[11]. Liczebność populacji dubelta na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 250–450 tokujących samców^[12]. Pomiędzy 2007 a 2018 rokiem odnotowano silny spadek liczebności, sięgający około 54%^[12]. Na Czerwonej liście ptaków Polski uznany za gatunek zagrożony (EN) (dotyczy populacji lęgowej)^[7].

Największe zagrożenia dla gatunku to niszczenie i degradacja siedlisk lęgowych, głównie wskutek intensyfikacji rolnictwa, osuszania terenów podmokłych i zatapiania dolin rzecznych podczas tworzenia sztucznych zbiorników^[4]. Utrata siedlisk lęgowych może też być spowodowana zmianami klimatycznymi, zbyt intensywnym użytkowaniem łąk bądź porzucaniem użytkowania rolniczego na niektórych terenach i ich zarastaniem^[7]. We wschodniej Europie, w Armenii i na zimowiskach jest to ptak łowny^[4].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Gallinago media, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Van Gils, J., Wiersma, P. & de Juana, E.: Great Snipe (Gallinago media). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D.D. Lepage D.D., Great Snipe Gallinago media, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-01-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Gallinago media, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scolopacinae Rafinesque, 1815 - słonki (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-25].
↑ KazimierzK. Wodzicki KazimierzK., Systematyczny spis ptaków uważanych w dawnej Ziemi Krakowskiej, „Biblioteka Warszawska”, 1, Warszawa 1850, s. 362 .
↑ ^a ^b ^c Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020, s. 80.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-01-25]. (ang.).
↑ ^a ^b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 174. ISBN 83-7311-341-X.
↑ Dubeltowe misterium. Tomasz Kłosowski, Artur Tabor. Dzika Polska. TVP. TVP Polonia. 26.06.2009. [dostęp 5 września 2019].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ ^a ^b Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Gallinago media (Dubelt). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 90–93. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Gallinago media, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Van Gils, J., Wiersma, P. & de Juana, E.: Great Snipe (Gallinago media). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)].

[avibase-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D.D. Lepage D.D., Great Snipe Gallinago media, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-01-25] (ang.).

[iucn-4] Gallinago media, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scolopacinae Rafinesque, 1815 - słonki (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-25].

[bw-6] KazimierzK. Wodzicki KazimierzK., Systematyczny spis ptaków uważanych w dawnej Ziemi Krakowskiej, „Biblioteka Warszawska”, 1, Warszawa 1850, s. 362 .

[clpp-7] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020, s. 80.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-01-25]. (ang.).

[sterry-9] P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 174. ISBN 83-7311-341-X.

[10] Dubeltowe misterium. Tomasz Kłosowski, Artur Tabor. Dzika Polska. TVP. TVP Polonia. 26.06.2009. [dostęp 5 września 2019].

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[biuletyn2019-12] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]