Danilo II
| Arcybiskup wszystkich serbskich i przymorskich ziem | |
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1270 |
| Data śmierci | |
| Miejsce pochówku | |
| Arcybiskup serbski | |
| Okres sprawowania |
od 14 sierpnia 1324 |
| Biskup humski | |
| Okres sprawowania |
od 1317 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Chirotonia biskupia |
1311 |
Danilo II[1] lub Daniło[2] zwany Pećkim lub Starszym (serb. Данило, ur. ok. 1270, zm. 19 grudnia 1337) – serbski duchowny i twórca literacki, poeta i najbardziej płodny żywotopisarz serbskiego średniowiecza, arcybiskup serbski od 1324 r., święty Serbskiego Kościoła Prawosławnego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził ze znamienitego rodu, co umożliwiło mu zdobycie w młodości starannego wykształcenia. Był jednym z najbardziej zaufanych dworzan króla Stefana Milutina[3]. Zrezygnował jednak ze służby na dworze i wstąpił do monasteru św. Mikołaja w Končulu. W latach 1304–1305 należał do otoczenia arcybiskupa Eustachego (sr. Jevstatija) II[4]. W 1305 r. został wybrany na igumena Chilandaru. Dowodził obroną monasteru przed łupieżczymi napadami Katalończyków na górę Athos z lat 1307–1310. W obliczu zagrożenia zebrał najcenniejsze kosztowności klasztoru i wyruszył w zbrojnym konwoju do Serbii, gdzie przekazał je Milutinowi[5].
W 1311 roku wstąpił do celi św. Sawy w Karies. Przebywał tam jednak krótko, gdyż jeszcze w tym samym roku mianowany został biskupem bańskim. Urząd ten sprawował przez trzy lata[4]. W tym czasie nadzorował budowę monasteru św. Stefana w Banjskiej i opiekował się skarbcem królewskim[3]. W latach 1314–1316 ponownie przebywał w Chilandarze. Zajął się wtedy twórczością literacką[4]. W 1317 r. na wezwanie Milutina powrócił do Serbii, by objąć biskupstwo humskie. Urząd ten zajmował do 1324 r., gdy został arcybiskupem Serbii[3].
W 1328 r. wzniósł w Peci cerkiew Bogurodzicy, którą następnie połączył zaprojektowanym osobiście egzonarteksem ze stojącymi obok świątyniami świętych Apostołów i św. Dymitra[6]. Oprócz tego wybudował jeszcze cerkwie św. Mikołaja w Peci oraz św. Jerzego w Magliču[7].
Był doradcą trzech kolejnych władców Serbii, zręcznym dyplomatą, człowiekiem, jak twierdzi jego biograf, znającym wszelkie tajemnice[8]. Zmarł 19 grudnia 1337 r. Uznany za świętego. Oficjum jemu poświęcone pt. Służba na zaśnięcie św. Danila II napisał metropolita Michał (Mihailo). Danila wspomina się 20 grudnia/2 stycznia[9].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Uważa się go za autora kilku biografii arcybiskupów i królów serbskich, które weszły w skład Żywotów królów i arcybiskupów serbskich (Žitija kraljeva i arhiepiskopa srpskih), obejmujących czasy od Stefana Pierwszego Koronowanego do Stefana Duszana. Obecnie niełatwo jest ustalić autorstwo poszczególnych biografii, z których część została napisana przez kontynuatorów Danila[10]. Za pochodzące od Danila uważa się biografie królów: Stefana Urosza I, Stefana Dragutina (Żywot świętego Stefana Dragutina) i Stefana Milutina, królowej Heleny i arcybiskupów: Arseniusza (Arsenija) I, Joannicjusza (Joanikija) I i Eustachego (Jevstatija) I[11], a czasem także Sawy II, Daniela I, Jakuba, Eustachego II i Sawy III[12]. Żywoty te były najprawdopodobniej pomyślane jako całość, której pierwszy tom stanowić miały żywoty Symeona i Sawy pióra Domentijana[8]. Celem biografii napisanych przez Danila było umocnienie władzy Nemaniczów i dlatego zaliczyć je można raczej do traktatów historycznych lub publicystyki politycznej niż do hagiografii[13].
Pracę Danila kontynuowali jego uczniowie[10][14]. Jeden z nich w latach 1337–1340 napisał Żywot Stefana Deczańskiego i Żywot króla Duszana, a także biografię samego Danila II[8], a do dzieł swego poprzednika dopisał własne wstawki[15]. On też zebrał wszystkie biografie w zbiór znany jako Żywoty królów i arcybiskupów serbskich[16].
Danilo w nowy dla literatury serbskiej, bardziej historyczny, a mniej hagiograficzny sposób, przedstawia omawiane postaci i wydarzenia. Dotyczy to szczególnie postaci króla Milutina[10]. Jednocześnie jednak świętość króla nie podlega w jego relacji dyskusji. Kiedy opisuje, jak wielce szlachetny król Uroš (Milutin) oślepił syna swego ukochanego Stefana, nie przedstawia dramatu. Król jest władcą, a więc jest święty, a ponieważ jest święty, każdy jego czyn jest traktowany jako takowy. Przedstawiając szereg straszliwych i cudownych świętych Nemaniczów, Danilo obrazuje chwałę i potęgę państwa, które właśnie za Milutina wkraczało w okres swej imperialnej potęgi[8].
Jednocześnie jednak Danilo, dworski pisarz, był wyczulony na metafizyczną stronę bytu. W jego pisarstwie bardzo ostro ujawnia się napięcie pomiędzy ideałem życia kontemplacyjnego a życiem aktywnym, które prowadzili jego bohaterowie. Danilo pisał w okresie kształtowania się ruchu hezychastycznego, głoszącego odrzucenie świata materialnego i skupienie się na doskonaleniu wewnętrznym za pomocą ascezy, kontemplacji i modlitwy oraz praktyk medytacyjnych, które miały umożliwić wpatrującemu się we własne wnętrze kontakt z Bogiem, oglądanie jego wiecznej, niestworzonej światłości, którą apostołowie widzieli na górze Tabor. Obok świata przemocy, gwałtu i szczęku oręża, w dziele Danila, istnieje świat hezychastycznego milczenia i ciszy, przedstawiony jako łąka spokoju, gdzie drzewa szumią i śpiewają ptaki. Jego kwintesencją jest Święta Góra Athos. Bohaterowie Danila poszukują tego upragnionego świata również w ciszy innych monasterów i w swoim wnętrzu[17].
Danilo jest również twórcą utworów poetyckich: Nabożeństwa do arcybiskupa Arsenija[18] (Služba arhiepiskopu Arseniju) i Nabożeństwa do arcybiskupa Jevstatija (Služba arhiepiskopu Jevstatiju)[10]. Co prawda żaden z zachowanych odpisów tego pierwszego nie zawiera imienia twórcy, ale autorstwo Danila nie podlega wątpliwości. W utworze tym święty wysławiany jest razem z ojczyzną, miejscem spoczynku jego relikwii oraz rodziną, w której został wychowany. Ponieważ kult św. Arsenija, a wraz z nim utwór poświęcony arcybiskupowi, rozpowszechnił się w XV wieku na Rusi, zastosowany przez Danila model wysławiania świętego przyjął się w hymnografii ruskiej[19].
Zbiór biografii pod tytułem Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih wydał w 1866 r. Đuro Daničić[10].
W języku polskim fragmenty trzech żywotów autorstwa Danila (Dragutina, Milutina i Heleny) wydano w przekładzie Aleksandra Naumowa w 1983 r. w zbiorze Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej, opracowanym przez tegoż badacza.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tak J. Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy. s. 81. Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234. D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 47 i n. Forma „Danilo” występuje również u A. Baraca, tyle że bez liczebnika (Literatura narodów Jugosławii, s. 45)
- ↑ Tak M. Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Cz. 2. s. 169. T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 133.
- ↑ a b c М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136.
- ↑ a b c Д. Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 176.
- ↑ М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 115,136.
- ↑ С. Ћирковић: Срби у средњем веку. s. 221,223.
- ↑ М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136,208.
- ↑ a b c d J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 38.
- ↑ D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 88.
- ↑ a b c d e J. Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy. s. 81.
- ↑ Tak М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136. Д. Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 176. J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 38.
- ↑ Tak Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234. D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 89.
- ↑ M. Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Cz. 2. s. 170.
- ↑ Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 247.
- ↑ Dopiskiem któregoś z uczniów jest np. przemowa pochwalna Danila II na cześć zmarłego króla Milutina. Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 247.
- ↑ Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234.
- ↑ J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 39.
- ↑ Inaczej Oficjum ku czci św. Arsenija lub Służba arcybiskupowi Arsenijowi.
- ↑ D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 47–48.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antun Barac: Literatura narodów Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1969.
- Милош Благојевић: Србија у доба Немањића од кнежевине до царства: 1168–1371. Београд: ТРЗ „ВАЈАТ” - ИРО „БЕОГРАД”, 1989. ISBN 86-7039-028-0.
- Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. Београд: Српска књижевна задруга, 1991. ISBN 86-379-0223-5.
- Сима Ћирковић: Срби у средњем веку. Београд: Idea, 2005. ISBN 86-7547-072-X.
- Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. Aleksander Naumow (red.). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983. ISBN 83-218-0087-4.
- Dorota Gil: Serbska hymnografia narodowa. Kraków: Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1995. ISBN 83-903732-1-1.
- Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. Władysław Floryan (red.). T. 3. Cz. 2: Literatura bułgarska, literatury narodów Jugosławii, literatura węgierska, literatura albańska, literackie dziedzictwo Celtów, literatura irlandzka, literatura szkocko-gaelicka, literatura w języku Manx, literatura walijska, literatura kornicka, literatura bretońska, literatura polska w kontekście europejskim. Warszawa: PWN, 1991. ISBN 83-01-08523-1.
- Joanna Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy zachodnio-słowiańskich i południowo-słowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 81.
- Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka: zarys dziejów. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1993. ISBN 83-900117-8-6.
- Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.