Cyjanek sodu

Cyjanek sodu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	cyjanek sodu
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaCN
Masa molowa	49,01 g/mol
Wygląd	białe krystaliczne ciało stałe
	Identyfikacja
Numer CAS	143-33-9
PubChem	8929
InChI
	InChI=1S/CN.Na/c1-2;/q-1;+1
	InChIKey
	MNWBNISUBARLIT-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	1,595 g/cm³ (20 °C); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	820 g/l (35 °C); 580 g/l (20 °C)
Temperatura topnienia	563–564 °C
Temperatura wrzenia	1496 °C
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H330, H310, H300, H410, EUH032
Zwroty P	P260, P264, P273, P280, P284, P301+P310
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Silnie; toksyczny; (T+)	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R26/27/28, R32, R50/53
Zwroty S	S1/2, S7, S28, S29, S45, S60, S61
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 4 0
Numer RTECS	VZ7525000
Dawka śmiertelna	LD50 1,666 mg/kg (królik, domięśniowo)
	Podobne związki
Inne aniony	chlorek sodu; wodorotlenek sodu; węglan sodu; azotan sodu; siarczan sodu
Inne kationy	cyjanek potasu
Podobne związki	cyjanowodór
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cyjanek sodu, NaCN – nieorganiczny związek chemiczny z grupy cyjanków, sól sodowa kwasu cyjanowodorowego. Jest silną trucizną^[3].

W temperaturze pokojowej związek ten jest bezbarwną substancją krystaliczną. Łatwo rozpuszcza się w wodzie i jest silnie higroskopijny. Roztwór wodny ma odczyn zasadowy wskutek hydrolizy i wydzielania gazowego HCN. Jak większość cyjanków jest silnie toksyczny. Narażenie na kontakt z cyjankiem sodu w stężeniu około 286 mg/m³ przez minutę może prowadzić do śmierci człowieka.

Cyjanek sodu stosowany jest w metalurgii srebra i złota do wydzielania tych metali z ich rud metodą cyjankową, w galwanoplastyce oraz w syntezach chemicznych.

W Nowej Zelandii związek ten jest używany do zabijania gryzoni (głównie królików i oposów) powodujących straty rolnicze^[7].

Otrzymywanie

Metody otrzymywania cyjanku sodu^[8]:

synteza z pierwiastków i amoniaku w 3 etapach wysokotemperaturowych (proces Castnera-Kellnera otrzymywania cyjanków metali alkalicznych):
- w pierwszym etapie amoniak reaguje ze stopionym sodem:
2Na + 2NH₃ → 2NaNH₂ + H₂
- otrzymany amidek sodu poddaje się reakcji z węglem (600 °C):
2NaNH₂ + C → Na₂CN₂ + 2 H₂
- powstały cyjanamidek sodu po podniesieniu temperatury ulega dalszej reakcji z węglem:
Na₂CN₂ + C → 2NaCN
z cyjanamidku wapnia:
CaCN₂ + C + Na₂CO₃ → 2NaCN + CaCO₃

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Sodium Cyanide, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 8929 [dostęp 2023-09-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Sodium cyanide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 2420 [dostęp 2011-04-06] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 79, ISBN 83-7183-240-0 .
↑ Cyjanek sodu (nr 71431) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
↑ ^a ^b sole cyjanowodoru z wyjątkiem kompleksów cyjankowych, takich jak heksacyjanożelaziany(II) i heksacyjanożelaziany(III) oraz tlenocyjanku rtęci(II) oraz związków wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).
↑ Cyjanek sodu (nr 71431) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych.
↑ David E. Stevenson et. al.. Synthesis of 2-fluoroethyl β-D-galactopyranoside and 2-fluoroethyl 6-0-β-D-galactopyranosyl-β-D-galactopyranoside from lactose using β-D-galactosidase. „Carbohydrate Research”. 256, s. 185–188, 1994.
↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 307.

[PubChem-1] Sodium Cyanide, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 8929 [dostęp 2023-09-03] (ang.).

[GESTIS-2] Sodium cyanide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 2420 [dostęp 2011-04-06] (niem. • ang.).

[psc-3] Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 79, ISBN 83-7183-240-0 .

[4] Cyjanek sodu (nr 71431) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.

[CLI-5] sole cyjanowodoru z wyjątkiem kompleksów cyjankowych, takich jak heksacyjanożelaziany(II) i heksacyjanożelaziany(III) oraz tlenocyjanku rtęci(II) oraz związków wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).

[6] Cyjanek sodu (nr 71431) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych.

[7] David E. Stevenson et. al.. Synthesis of 2-fluoroethyl β-D-galactopyranoside and 2-fluoroethyl 6-0-β-D-galactopyranosyl-β-D-galactopyranoside from lactose using β-D-galactosidase. „Carbohydrate Research”. 256, s. 185–188, 1994.

[Trzebiatowski-8] Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 307.

[1]