Cmentarz wojskowy w Brodnicy

Cmentarz wojskowy w Brodnicy

kaplica
Państwo	Polska
Miejscowość	Brodnica
Adres	ul. Świerkowa
Wyznanie	cmentarz ekumeniczny
Stan cmentarza	zamknięty
Powierzchnia cmentarza	0,27 ha
Liczba pochówków	400-450 (prawdopodobnie)
Liczba kwater cmentarnych	III (Niemiecka/Polska/Sowiecka)
Data otwarcia	1914
Data ostatniego pochówku	1946
Zarządca	Miasto Brodnica
Architekt	inż. arch. Kazimierz Ulatowski
Położenie na mapie Polski Cmentarz wojskowy w Brodnicy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Cmentarz wojskowy w Brodnicy
Położenie na mapie powiatu brodnickiego Cmentarz wojskowy w Brodnicy
Położenie na mapie Brodnicy Cmentarz wojskowy w Brodnicy
53°15′44,07″N 19°24′42,75″E/53,262242 19,411875
Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz wojskowy w Brodnicy – zamknięty cmentarz wojskowy z grobami żołnierzy niemieckich, polskich i rosyjskich^[1].

Cmentarz założony w 1914 roku przez władze niemieckie podczas trwania I wojny światowej jako cmentarz wojskowy. Chowano na nim żołnierzy niemieckich od końca listopada 1914 roku.

W 1920 roku założono polską część cmentarza po bitwie pod Brodnicą. Pochowano tu także 9 czerwonoarmistów, poległych w walkach o miasto 18 sierpnia 1920 roku.

Obecny stan nekropolia zawdzięcza przedwojennemu burmistrzowi miasta Brodnica Mieczysławowi Jerzykiewiczowi, którego staraniem na cmentarzu wybudowano kaplicę w formie pomnika. Autorem jej projektu był inż. architekt Kazimierz Ulatowski. Prace budowlane wykonywane były pod nadzorem Władysława Kasprowskiego.

Kamień węgielny poświęcono 22 czerwca 1924 roku w obecności prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, który w tym czasie gościł w Brodnicy z okazji wręczenia sztandaru dla 67 pułku piechoty.

Uroczystego otwarcia cmentarza wojskowego po przebudowie dokonano w siódmą rocznicę bitwy pod Brodnicą 18 sierpnia 1927 roku. W uroczystości odsłonięcia kaplicy-pomnika brali udział dwaj żyjący uczestnicy bitwy: pułkownik Witold Aleksandrowicz i hrabia Ignacy Mielżyński (obaj dowodzili wojskami polskimi podczas bitwy pod Brodnicą), oraz wojewoda pomorski Stanisław Młodzianowski.

Kaplica-pomnik od frontu ma cztery kolumny, przed którymi spoczywają dwa lwy symbolizujące męstwo, które zostały wykute przez bydgoskiego mistrza dłuta Bronisława Kłobuckiego. Nad wejściem umieszczono medalion z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej autorstwa Stanisława Jagmina. Szczyt kaplicy zwieńczony został metalowym krzyżem. W kaplicy są dwie marmurowe (pierwotnie spiżowe) tablice z nazwiskami poległych oraz pamiątkowym napisem: Ku czci spoczywających na tym cmentarzu obrońców zagrożonej Ojczyzny i oswobodzicieli naszego miasta, poległych podczas inwazji bolszewickiej w dniu 18 sierpnia 1920 roku wdzięczna Brodnica. W środku kaplicy pomiędzy tablicami płk. Aleksandrowicz w czasie odsłonięcia zawiesił zdjęty z piersi swój Krzyż „Virtuti Militari” klasy V, by w ten sposób uczcić pamięć swych poległych podwładnych^[1].

W 1943 roku podczas trwania II wojny światowej została założona trzecia część nekropolii, na której pochowano żołnierzy niemieckich, którzy zmarli w szpitalach polowych na terenie Brodnicy, bądź w pociągach sanitarnym podczas powrotu z frontu wschodniego oraz poległych 21 stycznia 1945 roku w walkach o Brodnicę z nacierającą Armią Czerwoną. Zostali tu pochowani również czerwonoarmiści polegli tego dnia w wyżej wymienionej bitwie (znane są nazwiska 137 czerwonoarmistów). Na tej części cmentarza wzniesiono także pamiątkowy obelisk^[2].

Ostatnimi osobami pochowanymi na cmentarzu wojskowym są dwaj funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa, którzy zginęli 9 kwietnia 1946 roku w walce z tak zwanym przez komunistów reakcyjnym podziemiem.

Cmentarz wojskowy w Brodnicy co do zasady podzielony jest na III kwatery;

Cmentarz wojskowy w Brodnicy

• Niemiecką:
  • I – groby 7 żołnierzy niemieckich pochowanych 15 listopada 1914.
  • II-IV – groby 25 lub większej liczby żołnierzy niemieckich rannych na froncie wschodnim a zmarłych w szpitalu polowym w Brodnicy (1914-1915) oraz kilku bolszewików.
• Polską:
  • V-XI – miejsca spoczynku 31 polskich żołnierzy poległych 18 sierpnia 1920 roku podczas bitwy pod Brodnicą.
  • 1-5 – nagrobki imienne żołnierzy polskich i funkcjonariuszy UB zmarłych i poległych w latach 1934-1946.
• Sowiecką:
  • XIV-XV – nagrobki na mogiłach żołnierzy sowieckich poległych w walkach o Brodnicę w 1945 roku (336 żołnierzy).
  • 5. – pomnik ku czci poległych żołnierzy Armii Czerwonej.

• Bitwa pod Brodnicą (1920)
• Cmentarz parafialny w Brodnicy (otwarty)
• Cmentarz komunalny w Brodnicy (otwarty)
• Cmentarz ewangelicki w Brodnicy na ul. Sądowej (zamknięty)
• Cmentarz ewangelicki w Brodnicy na ul. Karbowskiej (zamknięty)

• Cmentarz wojskowy. [dostęp 2017-01-31].
• Cmentarz Wojskowy w Lasku Miejskim/Zdjęcia. [dostęp 2017-01-31].
• Bitwa polsko-sowiecka pod Brodnicą. [dostęp 2017-01-31].
• Zwycięstwo pod Brodnicą. [dostęp 2017-01-31].