Chrysuronia

	Chrysuronia
	Bonaparte, 1850
	; Szmaragdzik złotosterny (Ch. oenone)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	kolibry
Plemię	Trochilini
Rodzaj	Chrysuronia
	Typ nomenklatoryczny
	Ornismia oenone Lesson, 1832
Synonimy
	Agyrtria Reichenbach, 1854; Eucephala Reichenbach, 1854; Lepidopyga Reichenbach, 1855; Ulysses Mulsant & E. Verreaux, 1875; Arena Mulsant & E. Verreaux, 1878; Arenella Simon, 1921;
	Agyrtria Reichenbach, 1854; Eucephala Reichenbach, 1854; Lepidopyga Reichenbach, 1855; Ulysses Mulsant & E. Verreaux, 1875; Arena Mulsant & E. Verreaux, 1878; Arenella Simon, 1921;
Gatunki
	10 gatunków – zobacz opis w tekście
	10 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chrysuronia – rodzaj ptaków z podrodziny kolibrów (Trochilinae) w obrębie rodziny kolibrowatych (Trochilidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Kostaryce, Panamie, Kolumbii, Wenezueli, na Trynidadzie i Tobago, w Gujanie, Surinamie, Gujanie Francuskiej, Brazylii, Ekwadorze, Peru, Boliwii, Paragwaju i Argentynie^[8].

Morfologia

Długość ciała 8–12,5 cm; masa ciała samców 3–6,8 g, samic 3–6,4 g^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1850 roku francuski zoolog Charles-Lucien Bonaparte w publikacji własnego autorstwa poświęconej przeglądowi rodzajów ptaków^[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) szmaragdzik złotosterny (Ch. oenone)^[9].

Etymologia

Chrysuronia: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; ουρα oura ‘ogon’^[10].
Agyrtria: gr. αγυρτρια agurtria ‘kolekcjoner, zbieracz’, od αγειρω ageirō ‘zbierać’^[11]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Trochilus versicolor Vieillot, 1818^[12].
Eucephala: gr. ευκεφαλος eukephalos ‘z ładną głową’, od ευ eu ‘ładny’; κεφαλη kephalē ‘głowa’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Trochilus grayi De Lattre & Bourcier, 1846.
Lepidopyga: łac. lepidus ‘schludny, elegancki, przyjemny’, od lepos, leporis ‘urok’; gr. πυγη pugē ‘kuper’^[14]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Trochilus goudoti Bourcier, 1843^[15].
Ulysses: w mitologii greckiej Ulisses (łac. Ulysses, Ulixes) był królem Itaki podczas oblężenia Troi, którego przygody stały się kanwą Odysei Homera^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Trochilus grayi De Lattre & Bourcier, 1846.
Arena: Punta Arenas, Kostaryka, od hiszp. arena ‘piasek’, od łac. arena lub harena ‘piasek’ (por. w mitologii greckiej Arene była córką Ojbalosa, żoną Afareusa, króla Mesenii, i szwagierką Leukipposa)^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Arena boucardi Mulsant, 1877.
Arenella: rodzaj Arena Mulsant & E. Verreaux, 1878; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[18].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]:

Chrysuronia versicolor (Vieillot, 1818) – szmaragdzik modrogłowy
Chrysuronia goudoti (Bourcier, 1843) – szmaragdzik wspaniały
Chrysuronia oenone (Lesson, 1832) – szmaragdzik złotosterny
Chrysuronia boucardi (Mulsant, 1877) – szmaragdzik namorzynowy
Chrysuronia coeruleogularis (Gould, 1851) – szmaragdzik niebieskogardły
Chrysuronia lilliae Stone, 1917 – szmaragdzik niebieskobrzuchy
Chrysuronia humboldtii (Bourcier & Mulsant, 1852) – szmaragdzik kolumbijski
Chrysuronia grayi (De Lattre & Bourcier, 1846) – szmaragdzik niebieskogłowy
Chrysuronia brevirostris (Lesson, 1830) – szmaragdzik białogardły
Chrysuronia leucogaster (J.F. Gmelin, 1788) – szmaragdzik dwubarwny

Uwagi

↑ Młodszy homonim Arena Fauvel, 1862 (Coleoptera).
↑ Nowa nazwa dla Arena Mulsant & E. Verreaux, 1878.

Przypisy

↑ ^a ^b Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 75. (łac.).
↑ Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 6, 10.
↑ Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 10.
↑ H.G.L. Reichenbach: Trochilinarum enumeratio, ex affinitate naturali reciproca primum ducta provisoria. Lipsiae: Friedericum Hofmeister, 1855, s. 7. (łac.).
↑ É. Mulsant & E. Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 2. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1876, s. 41. (fr.).
↑ É. Mulsant & E. Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 4. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1877, s. 193. (fr.).
↑ E. Simon: Histoire naturelle des "Trochilidae" (synopsis et catalogue). Paris: L. Mulo, 1921, s. 331. (fr.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hummingbirds (Trochilidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.trochi1.01 [dostęp 2024-08-16] (ang.), Chrysuronia, Amazilia boucardi.
↑ Gray 1855 ↓, s. 23.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Chrysuronia [dostęp 2020-03-31] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Agyrtria [dostęp 2020-03-31] .
↑ Gray 1855 ↓, s. 139.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Eucephala [dostęp 2020-03-31] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Lepidopyga [dostęp 2020-03-31] .
↑ R. Ridgway. The birds North and Middle America: a descriptive catalogue higher groups, genera, species, and subspecies of birds known to occur in North America, from the Arctic lands to the Isthmus of Panama, the West Indies and other islands of the Caribbean Sea, and the Galapagos Archipelago. „Bulletin of the United States National Museum”. 50 (5), s. 537, 1911. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ulysses [dostęp 2020-03-31] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Arena [dostęp 2024-08-16] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Arenella [dostęp 2024-08-16] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2024-06-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-08-16].

Bibliografia

H.G.L. Reichenbach. Aufzählung der Colibris Oder Trochilideen in ihrer wahren natürlichen Verwandtschaft, nebst Schlüssel ihrer Synonymik. „Journal für Ornithologie”. 1, s. 1–24, 1854. (niem.).
G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 1–192. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[6] Młodszy homonim Arena Fauvel, 1862 (Coleoptera).

[8] Nowa nazwa dla Arena Mulsant & E. Verreaux, 1878.

[Bonaparte-1] Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 75. (łac.).

[CITEREFReichenbach1854[https://www.biodiversitylibrary.org/item/49195#page/600/mode/1up_4],_[https://www.biodiversitylibrary.org/item/49195#page/602/mode/1up_6],_[https://www.biodiversitylibrary.org/item/49195#page/606/mode/1up_10]-2] Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 6, 10.

[CITEREFReichenbach1854[https://www.biodiversitylibrary.org/item/49195#page/600/mode/1up_4],_[https://www.biodiversitylibrary.org/item/49195#page/606/mode/1up_10]-3] Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 10.

[Reichenbach1855-4] H.G.L. Reichenbach: Trochilinarum enumeratio, ex affinitate naturali reciproca primum ducta provisoria. Lipsiae: Friedericum Hofmeister, 1855, s. 7. (łac.).

[Mulsant&Verreaux-5] É. Mulsant & E. Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 2. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1876, s. 41. (fr.).

[Mulsant&Verreaux2-7] É. Mulsant & E. Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 4. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1877, s. 193. (fr.).

[Simon-9] E. Simon: Histoire naturelle des "Trochilidae" (synopsis et catalogue). Paris: L. Mulo, 1921, s. 331. (fr.).

[botw-10] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hummingbirds (Trochilidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.trochi1.01 [dostęp 2024-08-16] (ang.), Chrysuronia, Amazilia boucardi.

[CITEREFGray1855[https://www.biodiversitylibrary.org/page/17136643_23]-11] Gray 1855 ↓, s. 23.

[12] The Key to Scientific Names ↓, Chrysuronia [dostęp 2020-03-31] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Agyrtria [dostęp 2020-03-31] .

[CITEREFGray1855[https://www.biodiversitylibrary.org/page/17136778_139]-14] Gray 1855 ↓, s. 139.

[15] The Key to Scientific Names ↓, Eucephala [dostęp 2020-03-31] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Lepidopyga [dostęp 2020-03-31] .

[rid-17] R. Ridgway. The birds North and Middle America: a descriptive catalogue higher groups, genera, species, and subspecies of birds known to occur in North America, from the Arctic lands to the Isthmus of Panama, the West Indies and other islands of the Caribbean Sea, and the Galapagos Archipelago. „Bulletin of the United States National Museum”. 50 (5), s. 537, 1911. (ang.).

[18] The Key to Scientific Names ↓, Ulysses [dostęp 2020-03-31] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Arena [dostęp 2024-08-16] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Arenella [dostęp 2024-08-16] .

[Mielczarek&Kuziemko-21] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2024-06-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-08-16].

[1]