Ceteris paribus

Ceteris paribus (lub cæteris paribus) – zwrot pochodzący z łaciny, oznaczający dosłownie „inne takie samo”^[1]. Na język polski tłumaczy się je zwykle jako: „przy innych czynnikach niezmienionych”^[1], „przy pozostałych warunkach równych” lub „przy tych samych okolicznościach”. Użycie tego zwrotu oznacza świadome odrzucenie − w celu uproszczenia rozumowania − możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem.

Ceteris paribus może też wyrażać przekonanie o pewnej bezwładności praw rządzących rzeczywistością: „jeśli coś było prawdą przez jakiś długi czas, to jest mało prawdopodobne, że szybko przestanie obowiązywać”. W eksperymencie naukowym ceteris paribus oznacza zwykle, że naukowiec potrafi utrzymać w niezmienionym stanie wszystkie zmienne niezależne, poza tymi wybranymi do eksperymentu.

W ekonomii przy użyciu zasad równowagi podaży i popytu oraz ceteris paribus, możemy powiedzieć, że po obniżeniu ceny wołowiny wzrośnie poziom jej sprzedaży. W tym kontekście odrzucone możliwości to między innymi:

• jeszcze większa obniżka cen wieprzowiny i jagnięciny
• rozpowszechnienie się informacji o epidemii gąbczastego zapalenia mózgu u bydła
• gwałtowny wzrost popularności wegetarianizmu

• mutatis mutandis
• exceptis excipiendis

• AlexanderA. Reutlinger AlexanderA., GerhardG. Schurz GerhardG., AndreasA. Hüttemann AndreasA., ''Ceteris Paribus'' Laws, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 22 czerwca 2015, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02]  (ang.). (Prawa ceteris paribus)