Bastion św. Gertrudy
 nr rej. 293 z 24.02.1967[1]
| |
 Bastion św. Gertrudy, po prawej Brama Nizinna. W tle Trakt św. Wojciecha | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Śródmieście, pl. Wałowy |
| Typ budynku | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1607 |
| Ukończenie budowy |
1638 |
| Ważniejsze przebudowy |
1920 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
| 54°20′26,30″N 18°38′43,50″E/54,340639 18,645417 | |
Bastion św. Gertrudy (niem. Bastion Gertrud) – bastion typu nowowłoskiego, budowany w latach 1607–1638 w Gdańsku, jedyny zachowany w oryginalnym kształcie i ostatni z zachodniego ciągu fortyfikacji[2]. Jeden z czternastu podobnych bastionów, którymi obwarowano miasto w XVII wieku, zlokalizowany na Starym Przedmieściu w okolicach Dolnego Miasta.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Przylega do niego Brama Nizinna z 1626 roku, która łącząc go z Bastionem Żubr, broniła dostępu do miasta od strony Żuław i Traktu Tczewskiego. Powstał według projektu miejskiego fortyfikatora Antoniego van Obberghena. Jest elementem fortyfikacji stałej, wznoszonej na załamaniach obwarowania twierdzy, na planie pięciokątnego masywu ziemnego; jego wnętrze kryje rozległe kazamaty o ceglanych murach i sklepieniach, w których znajdowały się magazyny prochu i amunicji oraz wozownie artyleryjskie. Bastion wyposażony był w stanowiska obserwacyjne i artyleryjskie; podobnie jak bastion Żubr miał wysokie nadszańce z płaskimi tarasami, do których prowadziły ślimakowate pochylnie. Od zewnątrz system bastionów opływała podwójna fosa zygzakowatego kształtu. W późniejszym czasie zewnętrzną fosę osuszono, a pozostała fosa wewnętrzna jest współcześnie nazywana Opływem Motławy.
Forteczny charakter i militarne znaczenie zespół zachował do 1920 roku, gdy na miejscu wyburzonych obiektów wojskowych utworzono ogródki działkowe, a umocnienia wałów i bastiony udostępniono gdańszczanom w celach rekreacyjnych, w niezmienionym kształcie, zgodnie z panującą od XIX wieku w Europie tendencją tworzenia założeń spacerowych w miejscach po dawnych fortyfikacjach. Do dziś zachowały się głogi – pozostałości żywopłotów obronnych, posadzonych przez pruskich artylerzystów przed I wojną światową. Gęsto nasadzone, o kłujących pędach, stanowiły pełnoprawny element fortyfikacji, powstrzymujący żołnierzy przeciwnika od wdarcia się na umocnienia[3]. Bastion został wpisany do rejestru zabytków w 1967 roku[4], a po 2000 roku został – wraz z terenem Opływu Motławy – poddany rekultywacji i rewitalizacji. Wzdłuż fosy, na wałach i bastionach, powstały chodniki i ścieżki rowerowe, przeobrażając tereny poforteczne w swoisty miejski park rekreacji, na podobieństwo krakowskich plant.
Piwnice bastionu o powierzchni 4 tys. m kwadratowych, użytkowane do końca lat 80. jako magazyn telewizorów Unimoru, zostały w 2014 roku przeznaczone na składnicę konserwatorską[5].
-
Wejście do kazamat -
Zwornik z rokiem rozpoczęcia budowy (1607)
.jpg)
.JPG)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
- ↑ Bastion Świętej Gertrudy. Fotopolska.eu. [dostęp 2013-12-25].
- ↑ Zespół Opływu Motławy. Urząd Miejski w Gdańsku. [dostęp 2013-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 grudnia 2013)].
- ↑ Ewa Kowalska: Bastion św. Gertrudy i Szaniec Jezuicki – czy zmienią zarządcę?. iBedeker, 17 marca 2010. [dostęp 2013-12-25].
- ↑ Jowita Kiwnik Ciężka kamieniarka w starym bastionie [dostęp 03.06.2014]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edmund Cieślak [red.]: Historia Gdańska, Tom II 1454-1655, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1982, ISBN 83-215-3244-6
- Jacek Friedrich, Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995, ISBN 83-7017-606-2