Archie Moore

Archie Moore

Archibald Lee Wright

Pseudonim	The Old Mongoose
Data i miejsce urodzenia	13 grudnia 1913 Benoit
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1998 San Diego
Obywatelstwo	Stany Zjednoczone
Wzrost	180 cm
Styl walki	praworęczny
Kategoria wagowa	półciężka, ciężka
Bilans walk zawodowych
Liczba walk	219
Zwycięstwa	185
Przez nokauty	121
Porażki	23
Remisy	10
Nieodbyte	1

Archie Moore, pierw. Archibald Lee Wright (ur. 13 grudnia 1913 w Benoit, zm. 9 grudnia 1998 w San Diego^[1]) – amerykański bokser, zawodowy mistrz świata kategorii półciężkiej.

Data urodzin Moore’a nie jest pewna. Jego matka twierdziła, że urodził się 13 grudnia 1913 w Benoit, ale on sam podawał datę 13 grudnia 1916 w Collinsville w stanie Illinois. Jako młody człowiek miał kłopoty z prawem i został umieszczony w domu poprawczym za próbę kradzieży.

Rozpoczął karierę zawodowego boksera w 1935. Spotykał się z wieloma znanymi bokserami. W 1939 pokonał go Teddy Yarosz, a 1941 Moore zremisował z Eddiem Bookerem. Po tej walce musiał przerwać zawodowe uprawianie boksu, ponieważ miał kłopoty ze zdrowiem (wrzody żołądka). Podjął karierę w 1942. Wygrał w tym roku z Jackiem Chase'em i ponownie zremisował z Bookerem. W 1943 dwukrotnie wygrał i raz przegrał z Chase'em. W następnym roku pokonali go Charlie Burley i Booker, ale wygrał pozostałych siedem walk. W 1945 po wygraniu 8 walk zmierzył się z Jimmym Bivinsem, który go znokautował w 6. rundzie. W tym samym roku Moore wygrał z Cocoa Kidem oraz przegrał i wygrał z Holmanem Williamsem.

W 1946 stoczył 8 walk, wygrywając 5 i remisując jedną (pokonał go przyszły mistrz świata wagi ciężkiej Ezzard Charles). W następnym roku wygrał 7 walk przy 1 porażce (ponownie z Charlesem). W 1948 walczył 14 razy, 10 razy zwyciężając i 4 razy przegrywając (w tym po raz kolejny z Charlesem). Na 13 walk w 1949 wygrał 12 (w tym z Haroldem Johnsonem i Jimmym Bivinsem). W 1950 stoczył tylko dwie walki, ale w 1951 aż 18, tylko 1 przegrywając i 1 remisując. Znokautował w rym roku Santiago Lovella w 1. rundzie oraz Bivinsa, a także ponownie wygrał oraz przegrał z Haroldem Johnsonem.

Na początku 1952 pokonał w ich czwartej walce Johnsona, a po wygraniu kolejnych czterech walk uzyskał po raz pierwszy szansę walki o tytuł mistrza świata. Miał wówczas 39 lat. 17 grudnia 1952 w Saint Louis pokonał na punkty Joeya Maxima i został nowym mistrzem świata w kategorii półciężkiej^[2]. W następnych dwóch latach Moore był niepokonany. W 1953 najpierw stoczył 6 walk towarzyskich w wadze ciężkiej (w tym z wysoko notowanym Kubańczykiem Niño Valdésem), a następnie wygrał na punkty 24 czerwca w Ogden walkę rewanżową o tytuł z Maximem^[3]. W 1954 dwukrotnie skutecznie walczył w obronie pasa: najpierw po raz trzeci wygrał na punkty z Maximem 27 stycznia w Miami^[4], a 11 sierpnia w Madison Square Garden w Nowym Jorku zmierzył się po raz piąty (ale po raz pierwszy w walce o tytuł mistrza świata) z Haroldem Johnsonem. Moore przegrywał do początku 14. rundy (w 10. rundzie był nawet na deskach), ale w przedostatniej rundzie zaatakował i zwyciężył przez techniczny nokaut^[5][6]. Moore pokonał również w tym roku liczącego się boksera wagi ciężkiej Boba Bakera.

Moore stoczył tylko trzy walki w 1955. Najpierw ponownie pokonał Niño Valdésa 5 maja w Las Vegas (walka ta była uznana przez stan Nevada za pojedynek o tytuł mistrza świata wagi ciężkiej), następnie obronił tytuł w wadze półciężkiej nokautując w 3. rundzie 22 czerwca w Nowym Jorku ówczesnego mistrza świata kategorii średniej Bobo Olsona^[7], a 21 września na Yankee Stadium w Nowym Jorku spróbował odebrać tytuł mistrza świata w wadze ciężkiej Rocky’emu Marciano. Moore rozpoczął bardzo dobrze, powalając Marciano w 2. rundzie (był to drugi nokdaun w karierze Marciano), ale od 6. rundy champion przejął kontrolę, powalając Moore’a dwukrotnie w tej rundzie, raz w ósmej, a wreszcie nokautując w dziewiątej^[8]. Była to, jak się okazało, ostatnia walka Marciano, który wycofał się niepokonany. W 1956 Moore najpierw wygrał 8 walk towarzyskich w wadze ciężkiej, potem pokonał w obronie tytułu w wadze półciężkiej Yolande Pompeya przez techniczny nokaut w 10. rundzie 5 czerwca w Londynie^[9].

Do walki o pozostawiony przez Marciano tytuł mistrza świata wagi ciężkiej zostali wyznaczeni Moore i Floyd Patterson. 30 listopada 1956 w Chicago Patterson znokautował Moore’a w 5. rundzie, zostając w wieku 21 lat najmłodszym mistrzem świata wagi ciężkiej (do czasu Mike’a Tysona)^[10]. Moore obronił tytuł w wadze półciężkiej wygrywając przez nokaut w 7. rundzie z Tonym Anthonym 20 września 1957 w Los Angeles^[11]. W tym samym roku Moore pokonał jeszcze Eddiego Cottona i Rogera Rischera.

Następna walka Moore’a w obronie pasa mistrza świata miała dramatyczny przebieg. Odbyła się 10 grudnia 1958 w Montrealu Challengerem był Yvon Durelle, który w 1. rundzie trzykrotnie powalił Moore’a na deski, a po raz kolejny uczynił to w 5. rundzie. Doświadczenie Moore’a doszło jednak do głosu. Stopniowo przejmował inicjatywę, by w 10. rundzie powalić Durelle’a, a 11. rundzie go znokautować^[12][13]. W walce rewanżowej Moore nie dał się zaskoczyć i 12 sierpnia 1959 w Montrealu znokautował Durelle’a w 3. rundzie^[14].

25 października 1960 National Boxing Association pozbawiła Moore’a tytułu mistrza świata za brak walki w jego obronie przez ponad rok. Ciągle był jednak uważany za mistrza przez New York State Athletic Commission (NYSAC) i pomniejsze organizacje. 29 października tego roku niepodziewanie przegrał na punkty z Giulio Rinaldim. W walce między tymi zawodnikami o tytuł mistrza świata uznawany przez NYSAC 10 czerwca 1961 w Madison Square Garden w Nowym Jorku Moore był jednak górą i zwyciężył na punkty^[15]. 21 października tego pokonał Pete’a Rademachera przez TKO w 6. rundzie.

W lutym 1962 NYSAC i inne komisje bokserskie wycofały uznanie dla Moore’a jako mistrza świata. Swych ostatnich kilka walk stoczył on w wadze ciężkiej. 28 maja tego roku zremisował z Williem Pastrano, a 15 listopada 1962 zmierzył się z Cassiusem Clayem, lepiej znanym pod późniejszym nazwiskiem Muhammad Ali. Młodszy o 27 lat Clay wygrał przez TKO w 4. rundzie. Później Moore stoczył tylko jedną walkę, wygrywając 15 marca 1963 przez TKO w 3. rundzie z Mikiem DiBiase, znanym bardziej jako wrestler.

Archie Moore zyskał przez wiele lat ogromną popularność. Już w trakcie kariery bokserskiej pojawiał się w filmach (zagrał zbiegłego niewolnika Jima w filmowej adaptacji z 1960 książki Przygody Hucka Marka Twaina). Później wystąpił m.in. w Przełęczy Złamanych Serc z 1975.

Został wybrany w 1990 do Międzynarodowej Bokserskiej Galerii Sławy.

Był jedynym bokserem, który walczył zarówno z Rockym Marciano, jak i z Muhammadem Alim. Spotykał się w ringu z mistrzami olimpijskimi z 1932 (Santiago Lovell), 1956 (Pete Rademacher) i 1960 (Muhammad Ali), przegrywając tylko z tym ostatnim.

• Mike Fitzgerald, Pete Ehrmann: The Ageless Warrior: The Life of Boxing Legend Archie Moore. Sports Publishing LLC, 2004. ISBN 1-58261-255-2. Brak numerów stron w książce
• James B. Roberts, Alexander G. Skutt: The Boxing Register. International Hall of Fame Official Record Book. Wyd. 4. Ithaca: McBooks Press, Inc., 2006, s. 518-523. ISBN 978-1-59013-121-3. (ang.).
• Archie Moore [online], legendyboksu.pl [dostęp 2019-05-30]  (pol.).
• Archie Moore [online], International Boxing Hall of Fame [dostęp 2015-03-01]  (ang.).
• Archie Moore (Archibald Lee Wright) (the „Old Mongoose”) [online], The Cyber Boxing Zone Encyclopedia [dostęp 2015-03-01]  (ang.).
• Wykaz walk zawodowych Moore’a [online], boxrec.com [dostęp 2017-08-18]  (ang.).
• Archie MOORE [online], Sport & Note [dostęp 2015-03-01]  (ang.).
• Archie Moore w bazie IMDb (ang.)