2 Dywizja Grenadierów Pancernych

2 Dywizja Grenadierów Pancernych

Odznaka rozpoznawcza dywizji
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	16 kwietnia 1943
Rozformowanie	1944
Tradycje
Rodowód	1 Samodzielna Brygada Strzelców 1 Dywizja Grenadierów (kadrowa)
Kontynuacja	Dywizja Grenadierów Pancernych 4 Dywizja Piechoty
Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Bronisław Duch
Ostatni	płk dypl. Kazimierz Glabisz
Organizacja
Dyslokacja	Alloa
Rodzaj wojsk	Broń pancerna
Podległość	I Korpus Polski (PSZ)

2 Dywizja Grenadierów Pancernych (kadrowa) – skadrowana wielka jednostka pancerna Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

15 kwietnia 1943 roku generał Bronisław Duch podpisał ostatni rozkaz dzienny jako dowódca brygady. Stwierdził w nim, że „rozkaz Naczelnego Wodza L.dz. 370/Tjn.Org.43 i dowódcy I Korpusu Nr 31 z 13 kwietnia 1943 roku o przemianowaniu 1 Samodzielnej Brygady Strzelców na 1 Dywizję Grenadierów wprowadzam w życie z dniem 16 kwietnia 1943 roku. Zarządzenia szczegółowe będę wydane oddzielnie”. 20 kwietnia 1943 roku generał Duch podpisał rozkaz dzienny Nr 1 Dowództwa 1 Dywizji Grenadierów^[1].

Minister Obrony Narodowej rozkazem L. 7540/O.I.43 z 7 czerwca 1943 roku zatwierdził w 1 Dywizji Grenadierów jako oddziały gospodarcze w rozumieniu przepisów OG następujące jednostki: 2 baon strzelców, 3 baon strzelców, 1 pułk artylerii lekkiej, 1 Oddział Rozpoznawczy i 1 kompanię zaopatrywania^[2].

17 października 1943 roku odbył się obiad pożegnalny dla żołnierzy 1 Dywizji Grenadierów odchodzących do 1 Dywizji Pancernej. Z dniem 23 października 1943 roku przeniesionych zostało 462 szeregowych^[3].

Naczelny Wódz rozkazem L.dz. 1210/Tjn.Org.43 z 21 września 1943 roku przemianował dotychczasową 1 Dywizję Grenadierów (Kadrową) na 2 Dywizję Grenadierów Pancernych (Kadrową). W związku z powyższym dowódca dywizji polecił „z dniem 25 października 1943 roku w korespondencji zewnętrznej jak i wewnętrznej używać zamiast: «1 Dyw. Gren.» – «2 Dyw. Gren. Panc. (Kadrowa)»”^[4].

18 listopada 1943 roku płk dypl. Zenon Wzacny, w zastępstwie dowódcy dywizji, stwierdził w rozkazie dziennym nr 63, że od tego dnia obowiązują nowe nazwy oddziałów określone w rozkazie Naczelnego Wodza L.dz. 1210/Tjn.Org.43 z 21 września 1943 roku:

• 1 Baon Grenadierów (Kadrowy) dla dotychczasowego 3 Baonu Strzelców,
• 2 Baon Grenadierów (Kadrowy) dla dotychczasowego 2 Baonu Strzelców,
• 2 Pułk Rozpoznawczy (Kadrowy) dla dotychczasowego 1 Oddziału Rozpoznawczego,
• 3 Pułk Artylerii Motorowej (Kadrowy) dla dotychczasowego 1 Pułku Artylerii Lekkiej,
• I dyon 2 Pułku Przeciwpancernego (Kadrowego) dla dotychczasowej 1 kompanii przeciwpancernej,
• 1 Szwadron Łączności (Kadrowy) dla dotychczasowej 1 kompanii łączności,
• 1 Lekka Kompania Sanitarna (Kadrowa) dla dotychczasowej 1 kompanii sanitarnej^[5].

W grudniu 1943 roku dywizja została zreorganizowana. 1 grudnia liczyła 389 oficerów oraz 1954 podoficerów i szeregowców. W kwietniu 1944 Naczelny Wódz rozkazem nr 550 zadecydował o dalszej redukcji dywizji i przekazaniu wszystkich zdolnych do służby liniowej szeregowych do 1 Dywizji Pancernej. Artyleria dywizyjna zmniejszona została do jednego pułku o składzie mieszanym (dowództwo 3 pamot., I/3 pamot., I/2 pappanc. i I/2 paplot. lek.). Rozformowane zostały: 16 Kompania Warsztatowa i 2 Kompania Zaopatrywania oraz jedna z dwóch kompanii warsztatowych. Do Centrum Wyszkolenia Saperów włączone zostały obie kompanie saperów, natomiast do Centrum Wyszkolenia Łączności - 4 Kompania Łączności. 1 Kompania Sanitarna przeformowana została w Ośrodek Zapasowy Służby Zdrowia. W skład dywizji włączone zostały: 1 Sąd Polowy i Pluton Opieki nad Żołnierzem.

20 maja 1944, na prośbę gen. Ducha, Naczelny Wódz zmienił nazwę jednostki na Dywizję Grenadierów Pancernych (kadrową). 5 lutego 1945 dywizja przeformowana została w 4 Dywizję Piechoty.

• Kwatera Główna 1 Dywizji Grenadierów
• Centralny Obóz Wyszkolenia Szturmowego
• Oddział Sztabowy Dywizji - kpt. Leon Pacek^[6]
• Orkiestra 1 Dywizji Grenadierów - por. kapelmistrz Mieczysław Kleszyński^[7]
• 1 Brygada Strzelców
• 1 Pułk Artylerii Lekkiej
• 1 Kompania Przeciwpancerna
• Samodzielna Kompania Grenadierów^[8]
• 1 Kompania Łączności
• 1 Kompania Saperów
• 1 Oddział Rozpoznawczy
• 1 Kompania Warsztatowa
• 1 Kompania Zaopatrywania
• 1 Sąd Polowy

Na podstawie rozkazu dowódcy I Korpusu L. 11594/III. z 1 września 1943 roku Centralny Obóz Wyszkolenia Szturmowego należący gospodarczo do 2 Baonu Strzelców został 11 września 1943 roku przeniesiony do Archerfield House i z tym dniem podporządkowany dowódcy Jednostek Terytorialnych, a pod względem gospodarczym - Centrum Zaopatrzenia Materiałowego^[9].

Kwatera Główna 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej)

• Dowództwo
• Sztab
• Szwadron Sztabowy
• Drużyna Wywiadu Obronnego
• Pluton Propagandowo-Prasowy
• Referat Służby Pieniężnej
• Kasa Polowa
• Poczta Polowa
• 1 Sąd Polowy

16 Brygada Pancerna (Kadrowa)

• Kwatera Główna 16 Brygady Pancernej (Kadrowej)
• Szwadron Sztabowy
• 3 Pułk Pancerny
• 14 Pułk Kawalerii Pancernej
• Czołówka Naprawcza

1 Brygada Grenadierów (Kadrowa)

• Kwatera Główna 1 Brygady Grenadierów (Kadrowej)
• Pluton Ochrony Sztabu
• 1 Batalion Grenadierów (Kadrowy)
• 2 Batalion Grenadierów (Kadrowy)
• Czołówka Naprawcza

Oddziały dywizyjne

• 2 Pułk Rozpoznawczy (Kadrowy)
• 4 szwadron żandarmerii

Artyleria Dywizyjna

• Kwatera Główna Artylerii 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej)
• 3 Pułk Artylerii Motorowej (Kadrowy)
• I Dyon 2 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej
• I Dyon 2 Pułk Artylerii Przeciwpancernej

Saperzy

• 1 Kompania Saperów
• Kompania Saperów Parkowa

Dowództwo Łączności 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej)

• 1 Szwadron Łączności (Kadrowy)
• 4 Szwadron Łączności

Dowództwo Oddziałów Zaopatrywania

• Kompania Zaopatrywania Brygady Strzelców
• Kompania Zaopatrywania Brygady Pancernej

Dowództwo Oddziałów Technicznych

• Kompania Warsztatowa Brygady Strzelców
• Kompania Warsztatowa Brygady Pancernej

Oddziały Sanitarne

• 1 Lekka Kompania Sanitarna (Kadrowa)

Dowódcy dywizji

• gen. bryg. Bronisław Duch (16 IV - 26 VIII 1943^[10])
• płk dypl. Tadeusz Zieleniewski (26 VIII - 18 XI 1943 → zastępca inspektora do Spraw Zarządu Wojskowego^[11])
• płk dypl. Kazimierz Glabisz (od 18 XI 1943^[12])

Zastępca dowódcy dywizji

• płk dypl. Zenon Wzacny (od 2 VI 1943^[13])

Szefowie sztabu

• płk dypl. Zenon Wzacny (16 IV - 2 VI 1943 → zastępca dowódcy 1 DG)
• mjr dypl. Stefan Ciba (p.o. od 5 VI 1943^[14])
• ppłk dypl. art. Olgierd Giedroyć (od 9 XII 1943^[15])

Kwatermistrzowie

• mjr Adolf Kowarsz (od 5 V 1943^[16])
• mjr dypl. Stefan Ciba

Naczelny lekarz

• mjr lek. dr Sylwin Łypek (od 30 IV 1943^[17])

Szefowie 1 Sądu Polowego

• ppłk aud. Roman Burnatowicz (do 2 VI 1943 → szef 8 Sądu Polowego^[13])
• płk aud. dr Adam Górecki (od 2 VI 1943^[13])

Pozostali oficerowie

• dowódca łączności - mjr Zygmunt Gordon
• naczelny kapelan dywizji - st. kap. ks. Franciszek Ringwelski^[18]
• szef żandarmerii - kpt. żand. Stanisław Głowacki

Obsada personalna 4 Szwadronu Żandarmerii^[18]

• dowódca szwadronu - por. żand. Adam Daszewski
• dowódca plutonu - por. żand. Mieczysław Stanisław Halardziński
• dowódca plutonu - por. piech. Albin Stanisław Piesch

Naczelny Wódz rozkazem L.dz 1091/GM.43 z 19 lipca 1943 roku (rozkaz dowódcy I Korpusu L.dz. 9733/O.I.43 z 22 lipca 1943 roku) zatwierdził odznakę rozpoznawczą dla 1 Dywizji Grenadierów:

• dla żołnierzy przydzielonych do 1 Dywizji Grenadierów pod względem ewidencyjnym i gospodarczym;
• na pojazdy mechaniczne dywizji;
• na chorągiewkę rozpoznawczą na samochód dowódcy dywizji.

Odznakę rozpoznawczą haftowaną w myśl Dziennika Rozkazów Nr 3/43 mieli nosić wszyscy żołnierze przydzieleni do 1 Dywizji Grenadierów na lewym rękawie kurtki płaszcza (z wyjątkiem płaszcza nieprzemakalnego) 2 cm poniżej naszywki „POLAND”. Tą samą odznaką miały być oznaczone za pomocą farby wszystkie pojazdy dywizji. Odznaka ta była także umieszczona na chorągiewce rozpoznawczej dowódcy 1 Dywizji Grenadierów^[19].

Oznaka rozpoznawcza ma postać szaro-stalowego granatu z nałożoną kratką i wydobywającymi się z niego czerwonymi płomieniami przedzielonymi trzema białymi smugami. Granat nałożony jest na prostokątną podkładkę koloru khaki o wymiarach 90x50 mm^[20].

„Dziennikiem Rozkazów Nr 4 poz. 39 z 10 października 1943 roku została zatwierdzona odznaka rozpoznawcza dla 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej) według przedstawionego wzoru:

• dla żołnierzy przydzielonych do 2 Dyw. Grenad. Panc. (Kadr.) ewidencyjnie i gospodarczo;
• na pojazdy mechaniczne 2 Dyw. Grenad. Panc. (Kadr.);
• na chorągiewkę rozpoznawczą na samochód dowódcy 2 Dyw. Grenad. Panc. (Kadr.)”.

Odznakę rozpoznawczą haftowaną w myśl Dziennika Rozkazów Nr 3/43 mieli nosić wszyscy żołnierze przydzieleni do dywizji na lewym rękawie kurtki płaszcza (z wyjątkiem płaszcza nieprzemakalnego) 2 cm poniżej naszywki „POLAND”. Tą samą odznaką miały być oznaczone za pomocą farby wszystkie pojazdy dywizji. Odznaka ta była także umieszczona na chorągiewce rozpoznawczej dowódcy 1 Dywizji Grenadierów^[21].

25 sierpnia 1943 roku generał Bronisław Duch opublikował Statut Odznaki Pamiątkowej 1 Dywizji Grenadierów jako załącznik do rozkazu dziennego Nr 38. Statut został opracowany w kwietniu 1943 roku i opublikowany w Dzienniku Rozkazów MON Nr 3 z 21 lipca 1943 roku, poz. 30. Odznaka Pamiątkowa został ustanowiona „dla upamiętnienia walk 1 Dywizji Grenadierów w czerwcu 1940 roku na terenie Francji i utrzymania tradycji dywizji”, a także „jako zewnętrzny znak łączności pomiędzy grenadierami dywizji poprzez wszystkie czasy”^[22].

20 czerwca 1943 roku generał Bronisław Duch nadał Odznakę Pamiątkową 1 Dywizji Grenadierów 337 byłym żołnierzom tej dywizji we Francji oraz sobie „jako dowódcy byłej 1 Dywizji Grenadierów we Francji i pierwszemu dowódcy odrodzonej 1 Dywizji Grenadierów w Wielkiej Brytanii”. 26 sierpnia 1943 roku z dniem objęcia dowództwa dywizji odznakę otrzymał pułkownik Zieleniewski^[23].

Minister Obrony Narodowej rozkazem L.dz. 2677/W.Og./43 z 11 listopada 1943 roku wprowadził do umundurowania żołnierzy 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej) berety barwy granatowej. Dowódca dywizji w rozkazie dziennym Nr 64 z 22 listopada 1943 roku stwierdził: „do czasu zaopatrzenia oddziałów w berety tego koloru przez CZM [Centrala Zaopatrywania Materiałowego] zezwalam na donoszenie furażerek”^[24].

25 listopada 1943 roku dowódca dywizji nakazał żołnierzom 1 Dywizji Pancernej, przeniesionym do 2 Dywizji Grenadierów Pancernych (Kadrowej) zdjęcie odznak rozpoznawczych: skrzydeł husarskich i czarnych naramienników, po zastąpieniu ich naramiennikami koloru khaki^[25].

• Rozkazy dzienne 1 Samodzielnej Brygady Strzelców i 1 Dywizji Grenadierów, sygn. R.27. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1943. [dostęp 2017-01-14].
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1992. ISBN 83-11-08218-9.