1 Brygada Artylerii Armat

Ten artykuł dotyczy 1 Brygady Artylerii ludowego Wojska Polskiego. Zobacz też: 1 Brygada Artylerii – inne brygady artylerii z numerem 1.

1 Brygada Artylerii Armat

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1943
Rozformowanie	1989
Nazwa wyróżniająca	Warszawska
Patron	Józef Bem[1]
Tradycje
Nadanie sztandaru	11 listopada 1943
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Leon Bukojemski-Nałęcz
Ostatni	płk dypl. Wiesław Pietrzak
Organizacja
Dyslokacja	Węgorzewo
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Artyleria
Podległość	1 Korpus Polski w ZSRR 1 Armia Polska w ZSRR 1 Armia WP[2] Warszawski Okręg Wojskowy
Odznaczenia

Szlak bojowy 1 BAA

1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. Józefa Bema – związek taktyczny artylerii ludowego Wojska Polskiego.

Brygada została sformowana w Sielcach nad Oką^[3] na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 1 dowódcy 1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR z 19 sierpnia 1943. Dowódca brygady 3 września 1943 wydał pierwszy rozkaz dzienny. 24 września 1943 jednostka otrzymała imię Józefa Bema.

Organizacja Brygady Artylerii im. Józefa Bema w okresie od września do grudnia 1943 przedstawiała się następująco:

• dowództwo Brygady Artylerii
• bateria sztabowa
• 3 pułk artylerii ciężkiej
• 4 pułk artylerii przeciwpancernej
• 1 samodzielny dywizjon moździerzy
• 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej

W grudniu 1943 jednostki wydzielono z brygady, z wyjątkiem 3 pac który rozformowano, tworząc trzy dywizjony artylerii ciężkiej podporządkowane dowództwu1 BAA (nazwa taktyczna – 1 Brygada Artylerii Ciężkiej).

1 kwietnia 1944 Brygada została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR, a w lipcu 1944 w skład 1 Armii Wojska Polskiego.

 Osobne artykuły: Struktura organizacyjna 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i Struktura organizacyjna 1 Armii Polskiej w ZSRR.

Dowódcy brygady^[4]

• płk Leon Bukojemski-Nałęcz^[5](1943–1944)^[6]
• płk Józef Błoński^[5] (1944–1945)^[7]
• ppłk Borys Chmielnicki (1949–1951)
• ppłk Albin Czarnecki (1951–1952)
• płk Ryszard Kubiczek (1952–1953)
• ppłk Władysław Hawro (1953–1955)
• płk Józef Klimkowski (1955–1957)
• płk Zbigniew Kotowski (1957–1958)
• ppłk Władysław Mróz (1958–1962)
• płk dypl. Jerzy Gaca (1962–1969)
• płk dypl. Maciej Grzybowski (1969–1975)
• płk dypl. Bolesław Grzesiecki (1975–1979)
• płk dypl. Kazimierz Rozum (1979–1983]
• płk dypl. Piotr Piszczatowski (1983–1985)
• płk dypl. Wiesław Pietrzak (1985–1993)

Zastępcy dowódcy ds. polityczno-wychowawczych^[5]

• mjr Marian Fedak^[8]
• mjr Wiktor Grosz
• por. Stefan Sobczak
• kpt. Leszek Krzemień
• mjr Bolesław Jasiński
• mjr Stanisław Sapieżko

Zastępcy dowódcy ds. technicznych^[5]

• płk Władysław Romanowicz

Szefowie sztabu^[5]

• mjr Konstanty Strumiłow^[7]
• mjr Kazimierz Szoszka^[8]
• mjr Michał Karbownicki
• ppłk Władysław Łubiński

Działania bojowe prowadziła w składzie 1 Armii WP, poczynając od wsparcia ogniowego pod Smoleńskiem (luty 1944) poprzez walki pod Turzyskiem, Puławami (lipiec – sierpień 1944). W 1945 r. brała udział w walkach o Wał Pomorski (luty – marzec 1945), następnie w operacji berlińskiej (kwiecień – maj 1945), kończąc nad Łabą szlak bojowy.

Po zakończeniu działań wojennych do 4 lipca 1945 r. pełniła służbę okupacyjną w Niemczech, a następnie sztab oraz część pododdziałów skierowano do Bielska. Dywizjony ogniowe pozostały nad zachodnią granicą, w rejonie Kostrzyna, gdzie zastała je w październiku reorganizacja brygady.

Po rozwiązaniu, na bazie sztabu i pododdziałów brygady, sformowano^[9]:

• 85 Warszawski pułk artylerii ciężkiej,
• 24 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej,
• 25 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej.

W 1949 roku 24 i 25 dac razem z 27 dac zostały dyslokowane do garnizonu Węgorzewo i tam włączone w skład 15 Brygady Artylerii Ciężkiej. Dowódcą został mianowany ppłk Borys Chmielnicki, zastępcą ds. politycznych mjr Marian Fedak, szefem sztabu mjr Kazimierz Szoszka, a kwatermistrzem został mjr Stanisław Ślusarz^[8]. 19 stycznia 1958 wręczono brygadzie sztandar^[10]. 13 sierpnia 1958 przeglądu brygady dokonał minister obrony narodowej gen. broni Marian Spychalski^[11].

W 1961, na podstawie rozkazu dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego nr 0141 z 24 lipca po rozwiązaniu sztabu 8 Dywizji Artylerii Przełamania, 15 Warszawska Brygada Artylerii Armat stała się jednostką samodzielną podporządkowaną bezpośrednio dowództwu Warszawskiego OW^[12].

Na podstawie rozkazu nr 07 Ministra Obrony Narodowej z 4 maja 1967 jednostka została przemianowana na 1 Warszawską Brygadę Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. 26 września 1974 wizytował brygadę I sekretarz KC PZPR Edward Gierek oraz minister obrony narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski^[13]. 9 maja 1975 brygada otrzymała Order Sztandaru Pracy II klasy^[13]. 13 grudnia 1981, decyzją Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, na obszarze całego kraju wprowadzony został stan wojenny. Brygada postawiona została w stan pełnej gotowości bojowej i zgodnie z rozkazem pełniła służbę patrolową na obszarze województw suwalskiego i olsztyńskiego^[14].

W marcu 1985 brygada brała udział na poligonie toruńskim w ćwiczeniach taktycznych pod kryptonimem „Laweta 85”. Brygadę wizytował główny inspektor szkolenia, wiceminister obrony narodowej gen. broni Eugeniusz Molczyk i dowódca Wojsk Rakietowych i artylerii WP gen. bryg. Włodzimierz Kwaczeniuk^[4].

W 1989, na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 088/Org. z 10 czerwca 1989, brygadę przeformowano w 1 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii. Ośrodek składał się ze Szkoły Podchorążych Rezerwy, Szkoły Podoficerów Zawodowych oraz dwóch Szkół Podoficerów Zasadniczej Służby Wojskowej^[4]. Na wypadek wojny ośrodek miał formować 1 BAA. Ośrodek funkcjonował do 1993, kiedy to na jego bazie utworzono 1 Mazurską Brygadę Artylerii.

Sztandar ufundowany przez Związek Patriotów Polskich wręczony został brygadzie w dniu przysięgi 11 listopada 1943 roku w Dziwowie^[15][a]. Wykonany został w Moskwie.

Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 90 × 90 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą skórzanej tulei. Drzewce z jasnego, politurowanego drewna z dwóch części skręconych za pomocą okuć stalowych. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym z napisem: "1 Brygada Artylerii im. Józefa Bema"^[15].

Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski, pola między ramionami krzyża białe. Pośrodku aplikowany i haftowany biało-szarą nicią orzeł w otoku wieńca laurowego aplikowanego z żółtego jedwabiu i haftowanego żółto-szaro-beżową nicią. Na ramionach napisy haftowane białą nicią: „HONOR I OJCZYZNA”, „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na białych polach, ozdobionych gałązkami lauru, haftowane biało-szarą nicią inicjały: „3 P.A.C.”, „4 P.PANC", „1 D.M.”, „1 D.P-lot.”^[15].

Strona odwrotna:
Rysunek jak na stronie głównej. Pośrodku aplikowany i haftowany kolorowo wizerunek gen. Józefa Bema w otoku wieńca laurowego. Pod wizerunkiem napis biało-szarą nicią: „1 BRYGADA ARTYLERII IM. JÓZEFA BEMA”. Na dwu górnych białych polach, ponad gałązkami lauru, daty: „1848" „1943 11 XI”^[b], na dolnych gałązki lauru^[15].

• Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
• Edward Pawlica, Wiesław Łach, Dariusz Godlewski: 1 Mazurska Brygada Artylerii im. gen. Józefa Bema, Tradycje i współczesność. Olsztyn: Dowództwo 1 Mazurskiej Brygady Artylerii im. gen. Józefa Bema, 1998. ISBN 83-87643-55-6.
• Leonard Skibiński: 1 Brygada Artylerii Armat 1943-1945: Dzieje 1 Warszawskiej Brygady Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1984. ISBN 83-11-07085-7.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960. Skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Władysław Ways: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek artylerii, Cz. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967. ISBN 978-83-11-07419-4.