Przejdź do zawartości

Żebrzyca roczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żebrzyca roczna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

żebrzyca

Gatunek

żebrzyca roczna

Nazwa systematyczna
Seseli annuum L.
Sp. Pl.: 260 (1753)[3]
Synonimy
  • Leiotelis annua (L.) Raf.
  • Sium annuum (L.) Roth[3]

Żebrzyca roczna[4] (Seseli annuum L.) – gatunek roślin z rodziny selerowatych (baldaszkowatych).

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w dużej części Europy – na obszarze rozciągającym się od Hiszpanii po Ural, przy czym na północy zasięg sięga tylko do Niemiec, Polski i krajów bałtyckich, a na południu do Włoch, Bułgarii, Ukrainy i południowej Rosji[3].

W Polsce gatunek rozproszony jest w całym kraju, przy czym rzadki jest na obszarach górskich rosnąc tam tylko w niższych położeniach[5]. Częściej spotykany jest w pasie wyżyn, w dolinie Bugu i dolnej Wisły oraz w Wielkopolsce[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostany z kwiatami i owocami
Liść
Pokrój
Roślina zielna z wrzecionowatym korzeniem. Szyja korzeniowa okryta tuniką zaschniętych nasad liści. Łodyga do 80 cm wysokości, nierozgałęziona lub rozgałęziona w górnej części; jest krótko owłosiona, obła i kreskowana[5].
Liście
Dolne liście osadzone na rynienkowatych, długich ogonkach, u nasady rozszerzających się pochwiasto. Blaszka tych liści jest w zarysie podługowato jajowata, 2–3-krotnie pierzasto podzielona, odcinki liści są równowąskie – mają do 15 mm długości i 1 mm szerokości. Mają ostre wierzchołki i owłosione brzegi. Liście średnie i górne siedzą na pochwiastych, nieco rozdętych nasadach i mają blaszki słabiej podzielone[5].
Kwiaty
Zebrane w baldaszki, które w liczbie 15–30 tworzą dość zbite baldachy złożone o owłosionych i kanciastych szypułach. Pokrywy składają się z co najwyżej dwóch listów, często ich brak. Pokrywki są liczne, mają kształt lancetowaty i błoniasty brzeg. Kielich z krótkimi, szydłowatymi działkami. Płatki korony są białe lub czerwonawe, szeroko jajowate, mają poniżej 1 mm długości. Na szczycie są wycięte i tu z zagiętą do środka łatką[5].
Owoce
Jajowate lub elipsoidalne rozłupnie o długości do 2,5 mm i szerokości do 1,5 mm. Za młodu są owłosione, ale dojrzewając łysieją. Mają ostrokanciaste żebra, przy czym brzeżne są najszersze (niemal oskrzydlone)[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Rozwija się zarówno jako roślina jednoroczna, dwuletnia jak i bylina. Kwitnie od lipca do września[5]. Kwiaty są przedprątne i owadopylne[7].

Rośnie w ciepłych murawach i zaroślach[7], w świetlistych lasach[5]. W fitosocjologii gatunek charakterystyczny muraw ze związku Cirsio-Brachypodion pinnati[8]. Jest gatunkiem wskaźnikowym dla siedliska przyrodniczego 6210 – murawy kserotermiczne[9].

Na żebrzycy rocznej rozwijają się rdze Puccinia libanotidis i Puccinia nitida. Galasy na łodydze tworzy pluskwiak Planchonia arabidis, na liściach roztocz Aceria peucedani, na kwiatach pryszczarka Lasioptera carophila, a na owocach Kiefferia pericarpiicola z tej samej rodziny. Kwiatostanami żywią się gąsienice motylipłożka obłączkowiaczka Depressaria depressana i przezierki bladej Sitochroa palealis. W łodygach żerują larwy kózki Musaria argus[10].

Liczba chromosomów 2n = 22[11].

Zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnia się dwa podgatunki[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2024-08-09] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-08-09] (ang.).
  3. a b c d Seseli annuum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-08-09].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. a b c d e f g Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 73-75.
  6. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 519, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  7. a b Anna Cwener, Barbara Sudnik-Wójcikowska, Rośliny kserotermiczne, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2012, s. 127, ISBN 978-83-7073-982-9.
  8. Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 130, ISBN 83-01-14439-4, OCLC 749271059.
  9. Katarzyna Barańska, Andrzej Jermaczek, Poradnik utrzymania i ochrony siedliska przyrodniczego 6210 – murawy kserotermiczne, Świebodzin: Wydawnictwo Klubu Przyrodników, 2009, s. 63-65, 91, ISBN 978-83-87846-70-1.
  10. Seseli annuum, [w:] Plant Parasites of Europe [online], bladmineerders.nl [dostęp 2024-08-09].
  11. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 338. ISBN 83-01-14342-8.