Śluz roślinny

Śluz roślinny – lepki galaretowaty roztwór substancji organicznych (połączenia wielocukrów z kwasami uronowymi i białkami) występujący w tkankach niektórych roślin. W stanie suchym śluz staje się kruchy i twardy.

Powstaje w wyniku przeobrażenia błon komórkowych na powierzchni nasion (np. len, rzeżucha, chleb świętojański) lub w specjalnych komórkach, np. korzeni, liści, nasion (ślaz, malwa, sagowców). W niektórych przypadkach śluz powstaje poprzez czynnik chorobotwórczy. W tym przypadku śluzowaceniu ulega wiele komórek, np. w przypadku okaleczenia gałązek akacji, wiśni czy śliwy.

Śluz z drzew znajduje również swoje praktyczne zastosowanie. Na przykład śluz z drzewa wiśniowego (klej wiśniowy) lub z drzewa akacji senegalskiej (tzw. guma arabska) są stosowane do wyrobu klejów. W medycynie śluzy roślinne mają szerokie zastosowanie ze względu na swoje specyficzne działanie na ludzki organizm. Wchodzą one w skład wielu leków o działaniu zmiękczającym, łagodzącym, powlekającym błony śluzowe przy chorobach dróg oddechowych i w chorobach przewodu pokarmowego.

Ich charakterystyczna właściwość pęcznienia przy zetknięciu z wodą jest wykorzystywana w lecznictwie: niektóre z tych surowców roślinnych stosuje się w formie leków łagodnie przeczyszczających (np. agar-agar, nasiona lnu, babki płesznika). Surowce śluzowe w lecznictwie pełnią rolę środków osłaniających, zmiękczających, ochronnych i przeciwzapalnych. Działanie to jest wyłącznie miejscowe, ponieważ śluzy nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego.

Jako środki ochronne mają znaczenie w:

stanach zapalnych przewodu pokarmowego,
stanach zapalnych dróg oddechowych,
zastosowaniu zewnętrznym na skórę.

Najczęściej stosuje się:

korzeń i liść prawoślazu,
kwiat ślazu leśnego,
kwiat malwy czarnej,
nasiona lnu,
nasiona kozieradki,
kwiat dziewanny,
liść podbiału,
porost islandzki,
nasiona babki płesznika,
nasiona pigwy,
bulwy storczyków,
agar-agar,
karagen,

Bibliografia

Słownik terminów biologicznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2006, s. 633. ISBN 83-232-1603-7.
Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.