Szalejów Dolny

Szalejów Dolny
	wieś
	; Pałac w Szalejowie Dolnym
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Kłodzko
Wysokość	310–330 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	677
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-314
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0853033
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko Szalejów Dolny
	Położenie na mapie Polski Szalejów Dolny
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Szalejów Dolny
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Szalejów Dolny
	50°25′37″N 16°34′57″E/50,426944 16,582500
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szalejów Dolny (niem. Niederschwedeldorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko, w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej.

Położenie

Szalejów Dolny to duża wieś o długości około 4,2 km, leżąca w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej, nad dolnym biegiem Bystrzycy Dusznickiej, na wysokości około 310–330 m n.p.m.^[2]

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi i istniejącym tu kościele pochodzi z 1269 r.^[5]. W 1346 właścicielem wsi był Otton Ratold (Donig von Zdanic)^[6]. W 1350 r. arcybiskup Arnoszt z Pardubic kupił miejscowość, a następnie przekazał ją kanonikom regularnym św. Augustyna z Kłodzka^[5]. W 1597 r. wieś przejęli jezuici, pod rządami których Szalejów Dolny rozwinął się i za sprawą wzniesionej tu kaplicy św. Anny stał się lokalnym ośrodkiem pielgrzymkowym^[5]. W 1683 r. znaczna część wsi została zniszczona w wielkim pożarze, po którym odbudowano zniszczone domy oraz wzniesiono browar, słynący w okolicy ze znakomitego piwa^[5].

W 1840 r. w miejscowości istniały: pałac, kościół, kilka kaplic, szkoła, browar, olejarnia, młyn wodny i tartak, a w późniejszym okresie także cukrownia^[5]. Było tam też kilka gospód, z których korzystali pielgrzymi, a potem także letnicy^[5].

W latach 1937–1945 na polach pomiędzy kłodzkimi Kościelnikami a Szalejowem Dolnym, należącymi do posiadłości baronów von Münchhausenów, funkcjonowało wojskowe lotnisko polowe Feldflugplatz Komturhof, skąd startowały samoloty rozpoznania lotniczego Luftwaffe. Szczególne znaczenie lotnisko zdobyło wtedy, gdy front osiągnął granicę Śląska w drugiej połowie stycznia 1945. W czasie oblężenia Wrocławia samoloty przywoziły ciężko rannych do szpitala w Kłodzku. Komendantura lotniska była zakwaterowana w pałacu Münchhausenów, żołnierze w większości gospodarstw i domów w Szalejowie. Oddział liczył 300 żołnierzy. Na skraju wsi zlokalizowano hangary i warsztaty^[7].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[8]:

Kościół św. Szymona i Judy Tadeusza w Szalejowie Dolnym z 1489–1491 r., rozbudowany ok. 1602 i przebudowany w latach 1702–1707, kiedy dodano hełm wieży. Portale późnogotyckie, renesansowe i jeden barokowy, barokowe: chrzcielnica z 1702^[9], kościół filialny parafii św. Jerzego w Szalejowie Górnym. W murze okalającym kościół znajduje się półkoliście zakończone wejście na cmentarz ozdobione agrafą z herbem bpa Arnoszta z Pardubic oraz inicjałami IL^[10] PP^[11]
plebania (przy kościele filialnym), z 1564 r., przebudowana w 1757 r.,
Kaplica św. Anny w Szalejowie Dolnym, z lat 1731–1732,
Kaplica św. Marii Magdaleny w Szalejowie Dolnym z 1734 r.^[9],
zespół pałacowy, z 1844 roku, w skład którego wchodzą:
- pałac,
- park z pozostałością grobowca rodziny Münchhausenów,
dom nr 7, drewniany, z XVIII wieku, przeniesiony do skansenu w Pstrążnej.

Zobacz też

Szalejów Górny

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134287
↑ ^a ^b Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 430–438. ISBN 83-85773-06-1.
↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1243 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 447, 448. ISBN 978-83-89188-95-3.
↑ Roman Sękowski (1931-2023): Herbarz szlachty śląskiej : informator genealogiczno-heraldyczny.. Katowice: Fundacja „Zamek Chudów” ; Videograf II, 2003, s. 74.
↑ Henryk Grzybowski. Lotnisko polowe w Szalejowie Dolnym / Książówce. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 233), s. 15–17, grudzień 2013. Kom. Obyw. ZK, SPCzS, OKiS. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, KO Ziemi Kłodzkiej, SPCzS, OKiS. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 68. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ ^a ^b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 152–153.
↑ Proboszcza Johannesa Laurentiusa
↑ Mur przykościelny. [dostęp 2024-06-30].

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1994, ISBN 83-85773-06-1 ss. 430-438
WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .

Linki zewnętrzne

Schwedeldorf, 1.) Nieder, wś, pow. kładzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 401 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134287

[staffa-2] Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 430–438. ISBN 83-85773-06-1.

[GUS-3] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1243 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[rewasz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 447, 448. ISBN 978-83-89188-95-3.

[6] Roman Sękowski (1931-2023): Herbarz szlachty śląskiej : informator genealogiczno-heraldyczny.. Katowice: Fundacja „Zamek Chudów” ; Videograf II, 2003, s. 74.

[lotn-7] Henryk Grzybowski. Lotnisko polowe w Szalejowie Dolnym / Książówce. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 233), s. 15–17, grudzień 2013. Kom. Obyw. ZK, SPCzS, OKiS. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, KO Ziemi Kłodzkiej, SPCzS, OKiS. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393.

[nid-8] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 68. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[dolnyslask-9] Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 152–153.

[10] Proboszcza Johannesa Laurentiusa

[11] Mur przykościelny. [dostęp 2024-06-30].

[2]

Wsie	Bierkowice Boguszyn Droszków Gołogłowy Gorzuchów Jaszkowa Dolna Jaszkowa Górna Jaszkówka Kamieniec Korytów Krosnowice Ławica Łączna Marcinów Mikowice Młynów Morzyszów Ołdrzychowice Kłodzkie Piszkowice Podtynie Podzamek Rogówek Romanowo Roszyce Ruszowice Starków Stary Wielisław Szalejów Dolny Szalejów Górny Ścinawica Święcko Wilcza Wojbórz Wojciechowice Żelazno
Kolonia	Gaj
Osady	Rybie Siemków Siodłków
Osada leśna wsi	Wojbórz
Przysiółki wsi	Giełczów Huberek Pagórek
Miejscowości zniesione	Biezdziedza Dunaj Gorzuchówek Grochy Kolonia Stary Wielisław Koniecznik Łagodno Łochów Nowa Ścinawica Siódmak Skorzów Szczodrków Wysoczyzna Żaków
Wyludniony przysiółek	Miednica